Prof. Remco de Bree en dr. Marielle Philippens van het UMC Utrecht hebben grote subsidies van KWF ontvangen om de behandeling van mondkanker te verbeteren. Ze ontvingen in totaal 1,9 miljoen euro voor 3 projecten. In dit nieuwsbericht lees je meer over de onderzoeken van Remco en Marielle en hoe ze hiermee de kwaliteit van leven van mensen met mondkanker willen verbeteren. 

Een deel van de mensen met mondkanker heeft bij diagnose uitzaaiingen in de lymfeklieren in de hals. Wanneer vaststaat dat deze uitzaaiingen aanwezig zijn, verwijdert de arts de lymfeklieren in de hals. Het is echter niet altijd duidelijk of de mondkanker is uitgezaaid naar de halsklieren. Met een lymfeklieronderzoek (schildwachtklierprocedure) kan de arts tot dan toe verborgen uitzaaiingen opsporen. Dit onderzoek gebeurt tegelijk met de operatie aan de tumor in de mond. Als uit het lymfeklieronderzoek blijkt dat er uitzaaiingen zijn, dan is een tweede operatie nodig waarbij de arts alle lymfeklieren in de hals weghaalt (lymfeklierdissectie).

PET-CT-scan gebruiken om uitzaaiingen in lymfeklieren in kaart te brengen

Deze tweede operatie is lastiger en heeft een groter risico op complicaties dan wanneer deze tegelijk met de operatie aan de mond gebeurt. Bovendien betekent dit voor een patiënt een tweede ziekenhuisopname met een operatie onder narcose. “Wat we eigenlijk willen, is dat de arts vóór de eerste operatie al weet of er uitzaaiingen zijn, zodat we de schildwachtklierprocedure minder vaak te hoeven inzetten”, legt Remco de Bree uit. Hij is sinds 2015 hoogleraar hoofd-halsoncologische chirurgie in het UMC Utrecht. “We gaan onderzoeken of we deze uitzaaiingen beter kunnen detecteren met een PET-CT-scan.”

Door de PET-CT-scan te gaan gebruiken, verwacht Remco een kwart minder schildwachtklierprocedures te hoeven doen en het operatief verwijderen van de lymfeklieren vaker direct te kunnen uitvoeren. “Dit voorkomt complicaties, zoals beschadigingen van zenuwen en bloedvaten, en verbetert de kwaliteit van leven van mensen met mondkanker.”

Techniek lymfeklieronderzoek verbeteren

Als de schildwachtklierprocedure nodig is, bepaalt de arts welke lymfeklier als eerste het lymfevocht met eventuele tumorcellen uit de tumor opvangt. Als er uitzaaiingen in de lymfeklieren zijn, is dat namelijk als eerste in deze klier. Dat doet de arts door contrastvloeistof rond de tumor te injecteren en hierna een scan (SPECT/CT-scan) te maken.

Vervolgens verwijdert de arts de lymfeklier en laat ‘m in het lab onderzoeken op uitzaaiingen. Dit onderzoek levert helaas niet altijd nauwkeurige resultaten. Als de mondkanker in de bodem van de mond zit (onder de tong), of als boven in de hals (net onder de kaak) veel lymfeklieren naast elkaar liggen, kan de arts niet altijd goed bepalen welke lymfeklier de schildwachtklier is en verwijderd moet worden.

In het tweede onderzoeksproject dat KWF-subsidie heeft ontvangen, gaat Remco nieuwe technieken gebruiken om de schildwachtklier nog beter te kunnen opsporen. “We gaan onderzoeken of de PET-CT-scan ook hierin een rol kan spelen, en de lymfeklier met uitzaaiingen beter kan opsporen dan de huidig gebruikte scan. De PET-CT-scan heeft een veel hogere resolutie en werkt met een andere contrastvloeistof. Bovendien werkt deze scan een stuk sneller, en dat biedt veel voordelen voor de patiënten en voor de zorg die we kunnen leveren.”

Remco de Bree en Marielle Philippens

MRI-scan met hoge resolutie kan uitkomsten van operatie verbeteren

Het project van dr. Marielle Philippens gaat over de operatie van mondkanker. Bij het verwijderen van de tumor in de mond is het belangrijk ‘ruim genoeg te opereren’: de tumor in z’n geheel weghalen met een randje gezond weefsel eromheen. Helaas is het vaak zo dat de arts de tumor niet ruim genoeg kan weghalen waardoor er kankercellen kunnen achterblijven in de mond. Als dit gebeurt, is een aanvullende behandeling met bestraling nodig. Dat geeft vaak hele vervelende bijwerkingen, zoals een droge mond, ontstekingen en vervormingen van het gezicht.

Om te bepalen welk weefsel de arts moet verwijderen, krijgt de patiënt eerst een scan en op de operatietafel zelf nog een echografie. In sommige delen van de mond geeft de echo geen goed beeld van het weg te halen weefsel. Zeker in de wang, de bodem van de mond en rondom de bovenkaak en onderkaak is dit lastiger te beoordelen.

Een meer specifiek beeldvormend onderzoek is gewenst. Het UMC Utrecht beschikt over een speciale 7T MRI-scanner. Dit apparaat maakt MRI-scans met een hele hoge resolutie en kan de verschillende weefsels in het operatiepreparaat zeer gedetailleerd in beeld brengen.

“We gaan onderzoeken of de 7T MRI tijdens de operatie kan bepalen of de arts voldoende weefsel heeft weggehaald bij de operatie van mondkanker”, vertelt Marielle. “Wanneer de scanner laat zien dat er nog kankercellen in de mond zitten, kan de arts tijdens de operatie nog wat extra weefsel verwijderen. Als we zo vaker een complete verwijdering van de tumor kunnen doen, hebben minder patiënten na de operatie nog bestraling nodig. Dat geeft een flinke verbetering aan hun kwaliteit van leven.”

Meer informatie

• Profielpagina’s van Remco de Bree en Marielle Philippens
• Lees meer over de toekenningen van de KWF
• Meer informatie over mondkanker en de schildwachtklierprocedure
• In december ontving Remco de Bree ook een KWF-subsidie, dat nieuwsbericht lees je hier