“Als je geen obstakels moet overwinnen, doe je waarschijnlijk niet iets van betekenis.” Met deze woorden typeert de Ghanese onderzoeker Irene Agyepong de samenwerking met het UMC Utrecht. Rick Grobbee en Kerstin Klipstein-Grobusch kunnen haar woorden beamen. “Het gaat niet vanzelf, maar we kunnen daar wel écht een verschil maken.”

Het eerste wat hem 10 jaar geleden opviel, was de gretigheid, de geestdrift om te leren. Aan de Ghanese arts/onderzoeker Irene Agyepong was net de Prins Claus Leerstoel toegekend. Een leerstoel, bedoeld om de carrière van getalenteerde wetenschappers uit ontwikkelingslanden een impuls te geven en kennisdeling te stimuleren. De houder van de leerstoel wordt daartoe gekoppeld aan een onderzoeker uit Nederland, voor een duurzame samenwerking. Dat werd hoogleraar klinische epidemiologie Rick Grobbee, die net universiteits-hoogleraar International Health Sciences and Global Health was geworden.

Moedersterfte

Het bezoekje met Irene Agyepong aan Prinses Máxima, toenmalig voorzitter van de Prins Claus Leerstoel, was gezellig en nuttig, vertelt Rick. “Maar zo’n samenwerking moet wel substantieel zijn en passen in onze ideeën over Global Health.” Dat bleek het geval met het domein moeder-kindzorg, waar voor Ghana veel te winnen valt. In 1990 stierven er 580 vrouwen op de 100.000 levend geboren kinderen. In 2015 was dat aantal 319 (Nederland: 10). Het duurzame ontwikkelingsdoel van de Verenigde Naties voor 2030 is om de moedersterfte rondom de zwangerschap overal ter wereld terug te brengen naar minder dan 70. Doel van de samenwerking tussen het UMC Utrecht en Ghana is onderzoek doen, dat direct bijdraagt aan een betere gezondheidszorg, en Ghanese onderzoekers opleiden.

mHealth

Kerstin Klipstein-Grobusch is associate professor

Global Health

en coördineert de samenwerking met Ghana: “We richten ons op twee onderzoekslijnen. Als eerste zijn dat ondersteunende systemen voor de eerstelijnszorg, met een grote rol voor mHealth.” mHealth staat voor mobile health oftewel het gebruik van draadloze communicatie-technologie, zoals mobiele telefoons en tablets, in de gezondheidszorg. Een mHealth-project dat nu op het platteland in Oost-Ghana loopt, is een sms-service voor eerstelijns-medewerkers in de moeder-kindzorg. De Ghana Health Service slaagde er steeds beter in om zwangere vrouwen te bereiken – tot wel 90 procent – maar het sterftecijfer nam niet af. Kerstin: “Het contact was er wel, maar de medische kennis ontbrak; vooral bij complicaties wist men niet hoe te handelen. Met de sms-service kunnen de eerstelijns¬medewerkers nu vanuit een centrale post informatie en advies op afroep krijgen.” De resultaten van dit onderzoek worden in de loop van dit jaar bekend.

Zelfontworpen Polypil

De tweede onderzoekslijn heeft als doel om een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap en zwangerschapsvergiftiging te voorkomen met een combinatiepil: een zogenoemde polypil. De polypil is samengesteld uit aspirine, calcium, foliumzuur en vitamine B12. Deze stoffen hebben elk afzonderlijk de eigenschap om hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap te voorkomen, maar zijn nog niet eerder in combinatie gegeven en onderzocht. Wereldwijd sterven jaarlijks zo’n 350.000 vrouwen tijdens of na de zwangerschap en bevalling, waarvan 50.000 door hoge bloeddruk-gerelateerde aandoeningen. Rick: “Met deze zelfontworpen polypil kunnen we tegen lage kosten een groot effect bereiken. Tenminste, dat bleek wel makkelijker bedacht dan gedaan. Toen we de pillen door een gecertificeerd bedrijf in China lieten maken, bleken ze in eerste instantie niet lang genoeg houdbaar te zijn. En de Ghanese Food and Drugs Authority was erg streng bij de toelating, zodat dit proces lang duurde. We zijn nu 6 jaar onderweg met die polypil en inmiddels weer op zoek naar nieuwe fondsen.”

Duurzame oplossingen

Samen met de Ghana Health Service is ook een model ontwikkeld om hoge bloeddruk bij zwangere vrouwen te voorspellen. Met eenvoudige gegevens als leeftijd, aantal kinderen, het verloop van vorige zwangerschap(pen) en dergelijke kun je iemands risico op hoge bloeddruk ‘scoren’. Zodoende kun je de polypil voorschrijven aan vrouwen met een verhoogd risico. Zo’n selectie is erg belangrijk, want lage-inkomenslanden hebben nu eenmaal minder middelen tot hun beschikking, vertelt Rick. Kerstin: “De bedoeling is om iets duurzaams bij te dragen. Het eindpunt is niet een onderzoeksartikel. Het gaat om oplossingen die we kunnen opschalen, die een vast onderdeel worden van het public health system.” Rick: “Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als ze die polypil lokaal gaan produceren. En onze onderzoeken in Ghana worden natuurlijk ook internationaal gepubliceerd, zodat andere landen met een minder ontwikkelde gezondheidszorg ervan kunnen profiteren.”

Meer informatie:

http://portal.juliuscentrum.nl/globalhealth  

Verder lezen?

Lees meer over hoge bloeddruk bij zwangerschap op umcutrecht.nl