Oudere mensen met kanker kunnen meer kwetsbaar zijn dan de arts op het eerste gezicht denkt. Daarom is het belangrijk dat ouderen een onderzoek krijgen dat vaststelt hoe kwetsbaar iemand is. Die resultaten voorspellen ook hoeveel last iemand krijgt van bijwerkingen van de behandeling en helpen bij het opstellen van een behandeling op maat. Medisch oncoloog Cheryl Bruijnen en klinisch geriater Ellen Scheepers promoveerden deze maand allebei bij het UMC Utrecht op onderzoek naar kwetsbaarheid bij ouderen met kanker. In dit artikel vertellen Cheryl en Ellen over hun belangrijkste bevindingen en geven zij adviezen aan collega’s en oudere patiënten.
Meer dan de helft van de mensen die kanker krijgen, is ouder dan 70 jaar. Maar de ene oudere patiënt is de andere niet. Sommige ouderen zijn heel fit, willen een behandeling die zorgt voor levensverlenging en zullen die behandeling goed aankunnen. Andere ouderen zijn kwetsbaarder en kunnen de voorgeschreven therapie minder goed tolereren. Bovendien kunnen ze andere ziektes hebben die de behandeling van de kanker beïnvloeden.
Maar hoe onderscheid je een fitte oudere patiënt van een kwetsbare oudere patiënt? “Uit het onderzoek van Ellen en mij blijkt dat artsen vaak niet goed kunnen inschatten welke patiënt fit is, en welke kwetsbaar.”, zegt Cheryl Bruijnen, medisch oncoloog in het UMC Utrecht. “Vaak overschatten we hoe fit een patiënt is, en zien we iemands kwetsbaarheid gemakkelijk over het hoofd.”
G8: vragenlijst om kwetsbaarheid snel in te schatten
Kwetsbare patiënten krijgen een verwijzing voor een geriatrisch assessment. Dit is een uitgebreid onderzoek waarbij de patiënt in zijn geheel in kaart wordt gebracht. Eventuele lichamelijk of mentale kwetsbaarheden of problemen in het dagelijks functioneren komen zo naar voren. “Of een patiënt baat heeft bij een geriatrisch assessment en dus een verwijzing nodig heeft, kun je eerst een screening doen met een korte vragenlijst: de G8. Hiermee kun je een inschatting maken hoe kwetsbaar of fit de patiënt is”, legt Cheryl uit.
Deze vragenlijst voorspelt ook of iemand klachten krijgt van de behandeling
Uit haar promotieonderzoek blijkt dat de G8-vragenlijst niet alleen een screeningstool voor kwetsbaarheid is, maar dat het ook iets kan zeggen over hoeveel last van klachten iemand tijdens de behandeling gaat krijgen. Cheryl: “Patiënten die waarschijnlijk meer kwetsbaar zijn, hebben ook vaker last van vermoeidheid, misselijkheid, somberheid, minder eetlust en een andere stoelgang. De G8 geeft dus ook een inschatting hoe iemands kwaliteit van leven is tijdens de behandeling van kanker, vooral bij behandeling met medicijnen zoals chemotherapie en immunotherapie.”
In het UMC Utrecht is de G8 geïntegreerd in HiX, het elektronisch patiëntendossier. “Steeds meer van mijn collega’s kennen deze tool, maar er valt zeker ook nog winst te behalen”, aldus Cheryl. “Ouderen met kanker kunnen hun arts ook zelf vragen om een G8, als de arts het niet aanbiedt. De inschatting van iemands kwaliteit van leven is belangrijke input voor het behandelplan.”
Foto: Dr. Ellen Scheepers (l) en dr. Cheryl Bruijnen (r)
Wetenschappelijk onderzoek naar het verloop van de behandeling
Haar collega Ellen Scheepers promoveerde ook bij het UMC Utrecht en zet inmiddels haar specialisatie tot klinisch geriater voort in het Catharina Ziekenhuis te Eindhoven. Ze richtte haar onderzoek op verschillende methodes om de kwetsbaarheid van ouderen met kanker in te schatten. Daarnaast onderzocht ze de huidige behandelkeuzes voor patiënten met kanker, en in welke mate de behandeling iemands kwaliteit van leven beïnvloedt.
Ouderen vinden het behoud van hun zelfstandigheid en kwaliteit van leven na een behandeling tegen kanker heel belangrijk. Ellens onderzoek laat zien dat deze patiëntgerichte uitkomsten nog weinig worden meegenomen in het wetenschappelijk onderzoek. “Het is belangrijk dat er in klinische studies meer aandacht komt voor deze uitkomsten zodat de kennis hierover groeit en we patiënten beter kunnen voorlichten”, stelt Ellen.
Samen beslissen over de behandeling van kanker
Uit Ellens onderzoek blijkt ook dat hoe ouder de patiënt is, hoe vaker de behandeling wordt aangepast. “De meest voorkomende redenen voor een aangepaste therapie zijn de lichamelijke conditie van de patiënt en de wensen voor een behandeling”, aldus Ellen. “Bij het maken van een behandelkeuze komt steeds meer aandacht voor de biologische leeftijd en de voorkeuren van de patiënt, dat is een mooie ontwikkeling.”
Voor een behandeling op maat is het belangrijk dat de arts op de hoogte is van de wensen van de patiënt. Voor ouderen met kanker heeft Ellen de volgende boodschap: “Probeer te bedenken wat voor u belangrijk is en wat u verwacht van de behandeling. Gaat u vooral voor levensverlenging? Of is het belangrijker dat u zo min mogelijk klachten ervaart? Praat hierover met uw dierbaren en arts. Zo kunt u samen beslissen.”
Meer informatie
Cheryl Bruijnen promoveerde op maandag 9 mei aan de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit Utrecht. Haar promotoren zijn prof. Els Witteveen en prof. Marielle Emmelot- Vonk, co-promotor is dr. Frederiek van den Bos. Het proefschrift is getiteld: Shared-decision making in older patients with cancer – the added value of frailty screening.
Ellen Scheepers promoveerde op donderdag 19 mei aan de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit Utrecht. Haar promotor is prof. Marielle Emmelot-Vonk, co-promotoren zijn dr. Marije Hamaker en dr. Lieke van Huis-Tanja. Het proefschrift is getiteld: Frailty and quality of life in older adults with cancer.
