Kunnen we borstkanker eerder opsporen bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel als ze ook een contrastmammografie (CEM) of verkorte MRI-scan krijgen bij het bevolkingsonderzoek? UMC Utrecht gaat een groot proefbevolkingsonderzoek leiden waarbij die vraag centraal staat.  

De Gezondheidsraad heeft gisteren het ministerie van VWS geadviseerd om het UMC Utrecht een vergunning te geven om zo snel mogelijk te beginnen met dit nieuwe proefbevolkingsonderzoek (DENSE-2). 

Zeer dicht borstweefsel 

Elke twee tot drie jaar krijgen Nederlandse vrouwen tussen 50 en 75 jaar oud een oproep voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Ze krijgen dan een mammografie om borstkanker vroegtijdig op te kunnen sporen. Bij zo’n 8 procent van deze vrouwen is een mammografie niet toereikend omdat ze zogeheten dense (‘zeer dichte’) borsten hebben. Dat betekent dat het grootste deel van hun borsten uit melkklieren en bindweefsel bestaat en dat zij minder vetweefsel in hun borsten hebben. Daardoor zijn tumoren minder goed zichtbaar op een mammografie. Dat is een groot probleem omdat vrouwen met zeer dicht borstweefsel een grotere kans op borstkanker hebben dan vrouwen met veel vetweefsel in hun borsten.  

DENSE-1: aanvullende MRI-scan 

Een oplossing zou kunnen zijn om deze groep vrouwen een aanvullende MRI-scan of contrastmammografie aan te bieden bij het bevolkingsonderzoek borstkanker wanneer bij hen zeer dicht borstweefsel wordt geconstateerd.  
 
De pros en cons van een aanvullende, uitgebreide MRI-scan zijn eerder al onderzocht door UMC Utrecht tijdens de uitgebreide DENSE-studie. Bij dit onderzoek werden tussen 2011 en 2016 zo’n 5.000 vrouwen met zeer dicht borstweefsel gevolgd tijdens het bevolkingsonderzoek. Bij hen werd ook een aanvullende MRI-scan gemaakt. De uitkomsten van deze groep werden vergeleken met de resultaten van het reguliere bevolkingsonderzoek borstkanker, waarbij alleen een mammografie bij vrouwen werd gemaakt. Conclusies van DENSE: bij vrouwen met dense borsten werd inderdaad vaker en sneller kanker opgespoord als zij ook een MRI-scan kregen. Tumoren werden bovendien ook in een vroeger stadium gevonden waardoor ze beter behandelbaar waren. Verder bleek de inzet van MRI ook kosteneffectief.  

Wat is contrastmammografie? 

Als tienduizenden vrouwen jaarlijks een MRI moeten krijgen in een ziekenhuis, dan is daarvoor extra apparatuur en personeel nodig. Hierdoor zouden capaciteitsproblemen kunnen ontstaan. 

De Gezondheidsraad adviseerde het ministerie van VWS daarom eerst nog een alternatief voor MRI, namelijk contrastmammografie (CEM), te laten onderzoeken. Bij een contrastmammografie wordt een jodiumhoudend contrastmiddel ingespoten voordat de mammografie wordt gemaakt. Net als bij MRI nemen tumoren het contrastmiddel sneller op, waardoor ze beter zichtbaar zijn dan op een normale mammografie. Een CEM is bovendien korter en is goedkoper dan een gewone MRI-scan.  

DENSE-2: contrastmammo of versnelde MRI? 

UMC Utrecht gaat nu ook dit tweede proefbevolkingsonderzoek, DENSE-2, coördineren. 15 ziekenhuizen verspreid over heel Nederland werken hiervoor samen met Bevolkingsonderzoek Nederland en Borstkankervereniging Nederland.  

Bij DENSE-2 kijken de onderzoekers niet alleen naar de mogelijkheden van contrastmammografie maar ook naar die van een versnelde MRI-scan. Een normale MRI duurt ongeveer 20 tot 30 minuten om te maken, terwijl de versnelde variant slechts vijf tot zes minuten in beslag neemt. 

Carla van Gils is hoogleraar klinische epidemiologie van kanker in het UMC Utrecht. Zij had de leiding over de eerste DENSE-studie en gaat het nieuwe proefbevolkingsonderzoek nu ook coördineren. “Met dit onderzoek hopen we nu echt iets te veranderen voor de screening van vrouwen met zeer dicht borstweefsel. Want het bevolkingsonderzoek borstkanker is belangrijk om borstkanker zo vroeg mogelijk te ontdekken, maar werkt in deze groep dus minder goed”, aldus Carla. “In DENSE-1 hebben we laten zien dat MRI werkt voor vrouwen met dense borsten, maar MRI werd vanwege kosten en benodigde capaciteit niet als toekomstbestendig beschouwd. De contrastmammografie en versnelde MRI moeten hier verandering in brengen.”  

Meer gepersonaliseerd bevolkingsonderzoek 

Nadat bij hun mammografie zeer dicht borstweefsel is geconstateerd, worden 6.000 vrouwen met dense borsten bij DENSE-2 opgeroepen voor een aanvullende screening met een CEM. 6.000 andere vrouwen met zeer dicht borstweefsel krijgen een oproep voor een aanvullende versnelde MRI-scan. Hun resultaten worden vergeleken met die van vrouwen die het gewone bevolkingsonderzoek volgen: alleen een mammografie en geen aanvullende screening.  
 
Wouter Veldhuis is radioloog en associate professor bij het UMC Utrecht. Hij is de coördinerende radioloog van DENSE-2. “CEM en versnelde MRI zijn twee fantastische technieken die allebei veel sneller en goedkoper zijn dan de in DENSE-1 onderzochte, gewone MRI”, vertelt Wouter. “Mijn stille hoop is dat we van beide technieken gaan laten zien dat ze desondanks net zo goed zijn in het vinden van tumoren. We kunnen dan beide inzetten en zo een beter én meer gepersonaliseerd bevolkingsonderzoek aanbieden." 
Het onderzoek duurt in totaal zeven jaar. Door deze aanpak hopen de onderzoekers een duidelijke conclusie te kunnen trekken hoe goed elk van de twee opties is voor het vroeg detecteren van borstkanker in vrouwen met zeer dicht borstweefsel.

Afhankelijk van de snelheid waarmee het ministerie de vergunning verleent, hopen de onderzoekers in het najaar met het proefbevolkingsonderzoek te starten. 

Lees hier het advies van de Gezondheidsraad over de aanvullende screening borstkanker bij zeer dicht borstweefsel.