Katheteriseren is urine aftappen met behulp van een slangetje dat via de plasbuis in de blaas gebracht wordt. ‘Intermitterend’ wil zeggen dat het op regelmatige tijdstippen van de dag wordt gedaan. Katheteriseren wordt in de vakliteratuur ‘Clean Inter- mittent Catheterization’ oftewel ‘CIC’ genoemd. Als de urine is weggelopen wordt de katheter verwijderd en weggegooid.
Welke kinderen komen hiervoor in aanmerking?
Vrijwel alle patiënten met een neurogene blaas zullen uiteindelijk intermitterende (zelf)katheterisatie nodig hebben. Hetzij om de blaas te legen bij een overactieve sluitspier, hetzij om urineweginfecties als gevolg van achterblijvende urine in de blaas te voorkomen. Daarom starten wij tegenwoordig bij pasgeborenen en zuigelingen al met intermitterende katheterisatie, ook al is dat medisch gezien niet altijd nodig. De kinderuroloog bespreekt dit met u. Het voordeel van jong beginnen met katheteriseren is dat het volledig wordt ingebouwd in de dagelijkse routine van u en uw kind, zoals bijvoorbeeld tandenpoetsen, en later door uw kind als ‘zijn eigen manier van plassen’ wordt ervaren. Hoe vaak het per dag nodig is om te katheteriseren hangt af van de uitkomsten van het urodynamisch onderzoek. Meestal wordt op de afdeling gestart met vijf keer per dag.
Infecties
Een veel gestelde vraag is of katheteriseren infecties veroorzaakt. Vanzelfsprekend gaan er met de katheter enkele bacteriën mee naar binnen. Wanneer de blaas echter goed geleegd wordt geeft dit zelden infecties. Infecties treden veel vaker op wanneer kinderen voortdurend met een niet goed geleegde blaas rondlopen.
Leren katheteriseren
U leert uw kind katheteriseren op de verpleegafdeling of de incontinentieverpleegkundige maakt hiervoor een aparte afspraak met u op de polikliniek. Het katheteriseren leert u volgens een aantal stappen, deze worden hierna in een stappenplan uitgelegd. Deze stappen voert u tijdens de afspraak een keer zelfstandig uit. In het begin is het voor veel ouders onwennig om hun kind te katheteriseren, maar u zult merken dat u er snel handiger in wordt. Voor ondersteuning kunt u altijd een beroep doen op de Werkgroep Spina Bifida.
Naarmate uw kind ouder wordt, zal hij wellicht graag één of meerdere stappen zelf doen: bijvoorbeeld de spullen klaar- leggen of de katheter inbrengen. Bij kinderen met een goede handfunctie lukt het in het algemeen om ze zelf te leren katheteriseren vanaf ongeveer acht jaar. Dit is echter afhankelijk van de mentale en motorische ontwikkeling van uw kind. Uit onderzoek is gebleken dat kinderen met een goede handfunctie en een goede mentale ontwikkeling over het algemeen rond de leeftijd van twaalf jaar volledig zelfstandig zorg kunnen dragen voor hun katheterisatie. Tot die leeftijd is toezicht van de verzorgers meestal nodig.
Wanneer op jonge leeftijd met katheteriseren wordt begonnen hebben de kinderen daar meestal geen probleem mee. Kinderen met een neurogene blaas hebben vaak een verminderd gevoel in de schaamstreek, waardoor zij het katheteriseren meestal niet als onaangenaam voelen.
Stappenplan katheterisatie
Stap 1: De voorbereiding
- Handen wassen (hygiëne is belangrijk!)
- Binnen handbereik klaarleggen van katheter, schone luier, washandje of gaasjes en eventueel een bekertje om daarmee de urine op te vangen. In het ziekenhuis worden steriele handschoenen gebruikt.
Stap 2: Reinigen
- Bij een meisje de schaamlippen spreiden en de vagina van boven naar beneden schoonmaken met een washandje of gaasje. Eerst de linkerkant, dan de rechterkant en als laatste in het midden. U kunt hiervoor kraanwater gebruiken; laat wel eerst de kraan even doorlopen.
- Bij een jongen de voorhuid wegschuiven en de eikel schoon- maken met een washandje of gaasje. Dit is vaak lastig omdat de hand die de plasser vasthoudt, ook tegelijkertijd de voor- huid moet terugschuiven. De andere hand moet vrij blijven om schoon te maken. Als laatste de ingang van de plasbuis schoonmaken.
Stap 3: Katheteriseren
- Bij een meisje de schaamlippen opnieuw spreiden zodat de ingang van de plasbuis zichtbaar wordt. Het is soms zeer las- tig om de ingang te vinden. Samen met de verpleegkundige kunt u daarvoor rustig de tijd nemen. Vervolgens de katheter in de plasbuis inbrengen.
- Bij jongens de plasser zoveel mogelijk rechttrekken (in een hoek van 90 graden op de buik) zodat de eerste bocht uit de plasbuis is. Breng daarna de katheter in de plasbuis. Het kan voorkomen dat u een kleine weerstand voelt, dat is de interne sluitspier. Als dat het geval is, trek de katheter dan iets terug en laat deze opnieuw naar binnen glijden tot er urine uitkomt.
Katheteriseren via een stoma
In het algemeen wordt de eerste jaren gekatheteriseerd via de plasbuis. Kinderen die kunnen lopen en een goede handfunctie hebben kunnen dit levenslang voortzetten. Bij kinderen die rolstoelgebonden zijn, is het vaak een groot voordeel om een zogenaamd katheteriseerbaar stoma op de blaas te maken. Dit geldt met name wanneer zij uit de rolstoel moeten om te katheteriseren. Een katheteriseerbaar stoma op de blaas wil zeggen dat er een kunstmatige verbinding bestaat tussen de blaas en de huid. Een gaatje bij de navel dient dan als uitgang van de blaas. Via dat gaatje kan dan gekatheteriseerd worden.
Een goed katheteriseerbaar stoma levert uw kind extra privacy op. Uw kind hoeft niet meer voor iedere katheterbeurt zijn geslachtsdeel te ontbloten. Daarnaast is uw kind een stuk onafhankelijker wanneer het begint met uitgaan. Het katheteriseren in de disco bijvoorbeeld gaat aanmerkelijk eenvoudiger wanneer uw kind slechts één knoopje hoeft te openen om te katheteriseren in plaats van zich uit te kleden op een invalidentoilet. Wanneer hier bij uw kind sprake van is, krijgt u hierover meer informatie.
Ondersteuning van de Werkgroep Spina Bifida
De incontinentieverpleegkundige bestelt de materialen voor u en stuurt deze naar uw huis. Zij regelt ook de machtigingen van de zorgverzekeraar. Heeft u vragen over de verzorging van uw kind naar aanleiding van een operatie, zijn er huidproblemen of moeten anderen (buiten de ouders) bepaalde handelingen leren, dan kan de verpleegkundige u hierbij helpen. Zij kan als u dat wenst, voorlichting geven aan dagverblijven of scholen. Als u bepaalde zorgproblemen heeft, blijft u er dan niet mee rond lopen, maar neem contact op de Werkgroep Spina Bifida of uw huisarts. Zij kunnen dan samen met u bekijken hoe ze u kunnen helpen.