Binnenkort krijgt u een behandeling aan uw hart. Dit komt omdat er bij u sprake is van een opening in het tussenschot tussen de beide boezems van het hart:
- een atriumseptumdefect (ASD) of
- een patent foramen ovale (PFO).
Hier vindt u informatie over uw aandoening, het verloop van de opname, de behandeling en de nazorg. De twee aandoeningen zijn apart beschreven in de hoofdstukken 2 en 3. Indien u een ASD hebt kunt u de informatie beschreven in hoofdstuk 3 overslaan. Indien u een PFO hebt kunt u de informatie in hoofdstuk 2 overslaan. De behandeling en het verloop zijn voor beide aandoeningen gelijk.
Wij wensen u een aangenaam verblijf in ons ziekenhuis en een spoedig herstel.
Hoe werkt het hart?
Het hart is een orgaan dat zorgt voor het rondpompen van bloed. In het bloed zitten verschillende stoffen, waaronder zuurstof, die nodig zijn voor de weefsels in het lichaam. Het hart bestaat uit twee harthelften die qua bloedtransport volledig van elkaar gescheiden zijn. De rechterkant van het hart maakt deel uit van de kleine of longcirculatie. De linkerkant van het hart is verantwoordelijk voor de grote of lichaamscirculatie.
Circulatie van het bloed
Zuurstofarm bloed wordt vanuit de weefsels naar de rechterboezem getransporteerd. Vervolgens komt het in de rechterkamer en wordt het door samenknijpen van de rechterkamer naar de longen gebracht waar uitwisseling van zuurstof plaatsvindt. Van de longen wordt het bloed naar de linkerboezem getransporteerd en vervolgens naar de linkerkamer. Door het samenknijpen van de linkerkamer en de hartkleppen wordt het bloed via de levensslagader (aorta) het lichaam in vervoerd. De weefsels kunnen de zuurstof (en andere stoffen) uit het bloed opnemen en de cyclus begint weer van voren af aan.
Per minuut pompt het hart circa 4 tot 8 liter bloed rond. Afhankelijk van de behoefte van het lichaam past het hart de frequentie van het samenknijpen aan. Bij inspanning knijpt het hart sneller samen en wordt er meer bloed in het lichaam rondgepompt.
Figuur 1 Normaal hart
Een atriumseptumdefect (ASD)
Wat is een ASD?
Bij alle kinderen is er voor de geboorte een opening in het tussenschot tussen beide boezems. Deze opening is een natuurlijke verbinding en is nodig omdat het kind voor de geboorte niet zelf ademt. Het heeft een ovale vorm waardoor de opening het foramen ovale (het ovale venster) wordt genoemd. Voor de opening zit een klepje, dat na de geboorte sluit. Het groeit in de loop van een paar maanden vast.
Bij sommige kinderen en volwassenen is de opening groter dan nodig is. Dan is het klepje te klein om na de geboorte de opening af te sluiten. In dat geval spreken we van een atrium-septumdefect (ASD). Een defect in het centrale deel van het boezemtussenschot wordt ook wel aangegeven met een Romeinse 2. Men spreekt van een ASD-II (zie figuur 2). Deze vorm van ASD kan worden behandeld met een sluiting via de lies.
Het vermoeden op een ASD kan worden gesteld door lichamelijk onderzoek (een ‘ruisje’); de diagnose kan definitief worden gesteld via een echo van het hart. Vaak wordt aanvullend nog een echo gemaakt via de slokdarm om een nog beter beeld te krijgen van de grootte van het gat.
Figuur 2 ASD II
Gevolgen van een ASD
Links-rechts shunt
Doordat de linkerkant van het hart bloed moet transporteren door het hele lichaam wordt in dit gedeelte een grotere bloeddruk opgebouwd dan in de rechterkant van het hart. Vanwege de opening tussen de twee boezems zal zuurstofrijk bloed uit de linkerboezem ook gaan stromen en zich vermengen met het zuurstofarme bloed van de rechterboezem. Dit wordt een linksrechts shunt genoemd. De rechterboezem en de longen krijgen nu veel meer bloed te verwerken. De rechterboezem en –kamer en de longen raken overbelast.
Rechts-links shunt
Wanneer een persoon met een ASD druk opbouwt in de borstkas door bijvoorbeeld hoesten, niezen of duiken dan wordt de druk in de rechterboezem hoog. Hierdoor stroomt bloed van de rechterboezem naar de linkerboezem. Dit wordt een rechts-links shunt genoemd. Wanneer bloed van de rechterboezem naar de linkerboezem stroomt dan komt het bloed niet langs de longcirculatie. De hoeveelheid zuurstof in het bloed zal daardoor dalen.
Daarnaast is er een risico dat als kleine bloedstolsels in het bloed in de rechterboezem aanwezig zijn, deze via de linkboezem naar de hersenen (of andere organen) getransporteerd kunnen worden. Bloedstolsels richting de hersenen veroorzaken een herseninfarct of CVA (cerebraal vasculair accident).
Verschijnselen
Over het algemeen zijn kinderen met een ASD-II klachtenvrij, soms zelfs tientallen jaren lang. Op de lange duur, krijgen de rechterboezem en -kamer toch moeilijkheden met het continue overwerk (rechtsoverbelasting). Gevolg hiervan is vervroegde slijtage van het hart, dat zich uit in een verminderd inspanningsvermogen. Zodoende kunnen mensen pas op oudere leeftijd klachten krijgen. Ze worden sneller kortademig of vermoeid, hebben meer kans op ritmestoornissen en een hoge bloeddruk in de longen.
Een patent foramen ovale (PFO)
Wat is een PFO?
Bij alle kinderen is er voor de geboorte een opening in het tussenschot tussen beide boezems. Deze opening is een natuurlijke verbinding en is nodig omdat het kind voor de geboorte niet zelf ademt. Het heeft een ovale vorm waardoor de opening het foramen ovale (het ovale venster) wordt genoemd. Voor de opening zit een klepje, dat na de geboorte sluit. Het groeit in de loop van een paar maanden vast. Bij sommigen (ongeveer 25%) groeit het klepje niet helemaal vast en blijft een kleine opening bestaan.
Figuur 3 Patent Foramen Ovale
Gevolgen van een PFO
Wanneer een persoon met een PFO druk opbouwt in de borstkas door bijvoorbeeld hoesten, niezen of duiken dan wordt de druk in de rechterboezem hoog. Hierdoor kan bloed van de rechterboezem naar de linkerboezem stromen. Dit wordt een rechts-links shunt genoemd. Wanneer bloed van de rechterboezem naar de linkerboezem stroomt dan komt het bloed niet langs de longcirculatie. De hoeveelheid zuurstof in het bloed zal daardoor dalen.
Daarnaast bestaat het risico dat als kleine bloedstolsels in het bloed in de rechterboezem aanwezig zijn, deze via de linkboezem naar de hersenen (of andere organen) getransporteerd kunnen worden. Bloedstolsels richting de hersenen veroorzaken een herseninfarct of CVA (cerebraal vasculair accident).
Verschijnselen
PFO’s komen regelmatig voor en veroorzaken normaal gesproken geen klachten. Eén op de vijf mensen heeft een PFO, maar minder dan 1% heeft ernstige gevolgen van een PFO (bijvoorbeeld een CVA) waarvoor de noodzaak geldt de PFO te sluiten. Het hebben van een PFO wordt ook wel in verband gebracht met een bepaalde vorm van migraine.
Vaak wordt een PFO pas vastgesteld wanneer een kind of volwassene te maken krijgt met een TIA of CVA (de gevolgen van een PFO). Een PFO kan alleen door specialistische onderzoeken vastgesteld worden, zoals een echo van het hart, vaak via de slokdarm voor het krijgen van meer details.
Behandeling van een ASD of PFO vindt plaats als de klachten toenemen of als er een grote hoeveelheid bloed tussen de boezems verplaatst wordt. Dit laatste wordt een hoge shunt-flow genoemd. Een ASD-II of een PFO kan in principe op twee manieren worden gesloten: door open hartchirurgie of door percutane sluiting. Percutane sluiting wil zeggen dat een parapluutje (zie figuur 4) op de plek van de ASD of PFO wordt geplaatst met behulp van een dun slangetje (katheter) die via het bloedvat in de lies wordt ingebracht.
Figuur 4 Voorbeeld van een parapluutje waarmee een ASD wordt gesloten
Door middel van echo van het hart wordt een inschatting gemaakt van de grootte van het ASD of PFO en de grootte van de links-rechts stroom.
Plaats en duur
De behandeling vindt plaats op de Hartkatheterisatiekamer. U wordt van tevoren opgenomen op de verpleegafdeling B4 west of de afdeling dagbehandeling van de Hartkatheterisatiekamer. Hierover krijgt u aanvullende informatie. De behandeling wordt verricht door een interventiecardioloog en duurt 1 tot 2 uur.
Voorbereiding uitklapper, klik om te openen
Voorafgaand aan de behandeling worden een hartfilmpje (ECG) en röntgenonderzoek uitgevoerd. Dit vindt poliklinisch plaats, hiervoor hoeft u niet opgenomen te worden.
Op de dag van opname, dat is meestal ook de dag van de behandeling, worden er nog enkele onderzoeken gedaan:
- bloedonderzoek;
- lichamelijk onderzoek.
Als voorbereiding op de behandeling worden de liezen geschoren en krijgt u een infuusnaald aangebracht.
Op de dag van de behandeling mag u, vanaf enkele uren voorafgaand aan de behandeling, niets meer eten of drinken. Dit is afhankelijk van de tijd waarop de behandeling gepland staat. Eventueel kunt u voorafgaand aan de behandeling een rustgevend medicijn innemen. Twee verpleegkundigen begeleiden u naar de hartkatheterisatiekamer (zie figuur 5).
Figuur 5 Foto van de Hartkatheterisatiekamer tijdens een ASD of PFO behandeling
Tijdens de behandeling uitklapper, klik om te openen
De procedure
Hoewel het gaatje in het tussenschot van een ASD groter is dan van een PFO is de procedure in principe gelijk. Het enige verschil is dat de het sluiten van een ASD vaak onder volledige narcose gaat, omdat dit onder begeleiding gaat van een echo via de slokdarm. Bij het sluiten van een PFO wordt een echo katheter via de lies gebruikt.
U wordt verzocht op de behandeltafel plaats te nemen. De behandeling van een PFO vindt plaats onder plaatselijke verdoving. U kunt dus met de cardioloog en de verpleegkundige blijven praten. Bij het sluiten van een ASD wordt u eerst volledig in slaap gebracht alvorens de procedure begint.
Er worden twee buisjes ingebracht in de aders van de lies, in elke lies één buisje. Via de linkerlies wordt een echo katheter naar het hart geschoven. Continu echobeeld is nodig om de positie van de ASD of het PFO en de plaats van het ‘parapluutje’ te bepalen. Daarnaast wordt de procedure uitgevoerd met behulp van röntgenstraling.
Via de rechterlies wordt de katheter in het hart opgeschoven waarop het dichtgevouwen ‘parapluutje’ of ‘device’ is geplaatst (zie figuur 6). Als het in de boezem is aangekomen wordt het parapluutje stap voor stap geopend en daarmee het gaatje gesloten. Tijdens de behandeling wordt uw hartritme continu in de gaten gehouden.
Figuur 6 Ontplooiing van het ‘parapluutje’
Als de cardioloog tevreden is met het resultaat worden de twee buisjes in de lies verwijderd. Het gaatje in het bloedvat wordt handmatig afgedrukt.
Vervolgens wordt rond beide liezen een drukverband aangelegd.
Na plaatsen van het drukverband wordt u teruggebracht naar de verpleegafdeling (B4 west) via de dagbehandeling van de Hartkatheterisatiekamer of de uitslaapkamer in het geval de procedure onder volledige narcose is gedaan.
Na de behandeling uitklapper, klik om te openen
Nazorg
U blijft een aantal uren plat in bed liggen, zodat de bloedvaten zich kunnen herstellen. De verpleegkundigen houden ondertussen uw hartritme in de gaten. Als de zaalarts de wondjes in uw liezen heeft gecontroleerd mag u weer uit bed. U mag direct na de behandeling weer iets eten en drinken.
Ter controle volgen een aantal onderzoeken (meestal de dag na de behandeling):
- Een hartfilmpje (ECG);
- Een echo;
- Een röntgenfoto.
Daarnaast wordt gestart met beleid voor bloedverdunning. Normaal gesproken bestaat dit beleid uit drie maanden lang 1 tablet Clopidogrel (Plavix) van 75 mg per dag en een half jaar lang 1 tablet acetylsalicylzuur (Ascal) van 100 mg per dag. Bij bloedige ingrepen tot 6 maanden na de behandeling wordt antibiotica profylaxe geadviseerd.
Als de behandeling goed is verlopen en er zijn geen complicaties ontstaan, mag u in de loop van de volgende dag weer naar huis. Om de aders in de liezen verder te laten herstellen dient u zware fysieke activiteiten (intensief fietsen, zwaar tillen) enkele dagen te vermijden. Daarnaast wordt u geadviseerd de eerste zes weken sporten waarbij forse arm- en schouderbewegingen voorkomen (zoals tennis, golf, squash) te vermijden.
Uitslag
Direct na de behandeling hoort u de uitslag van de behandelend cardioloog.
Complicaties
De meeste behandelingen verlopen zonder problemen. Er kunnen echter complicaties optreden:
- Hartritme- en geleidingsstoornissen;
- Een bloeduitstorting of bloeding bij de aanprikplaats.
Zelden treden de volgende complicaties op:
- Beschadiging van de wand van een bloedvat of de boezem waardoor een inwendige bloeding optreedt;
- Het verplaatsen van het parapluutje;
- Het losraken van een klein bloedpropje wat kan leiden tot een herseninfarct.
Voorkomen van subacute bacteriële endocarditis
Subacute bacteriële endocarditis is een infectie van de binnenkant van het hart en/of de hartkleppen. Deze infectie wordt veroorzaakt door bacteriën die in de bloedbaan terecht komen. Mensen met een hartaandoening lopen een groter risico op het krijgen van endocarditis dan anderen.
Deze vorm van bacteriële endocarditis is relatief eenvoudig te voorkomen. Het is belangrijk dat u in het eerste half jaar na het aanbrengen van het ‘parapluutje’, antibioticum gebruikt op alle momenten dat bacteriën in het bloed kunnen komen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan tandabcessen en huidinfecties. Na de eerste zes maanden is het niet meer nodig.
Vragen
Als u nog vragen hebt over de behandeling kunt u contact opnemen met de Hartkatheterisatiekamer, telefoonnummer 088-7556167.
Meer informatie
Meer informatie kunt u vinden op de volgende websites:
- www.aangeborenhartafwijking.nl
- www.hartstichting.nl
- www.umcutrecht.nl