Sepsis is een complex syndroom en dat geldt ook voor de diagnose. Om de diagnose van sepsis te verbeteren, moeten onderzoeksinspanningen zich richten op combinaties van diagnostische benaderingen, rekening houdend met hun veranderende prestaties in verschillende fasen van de ziekte, zoals Diana Verboom (UMC Utrecht) in haar promotieonderzoek concludeerde.

Nauwkeurige en snelle diagnostische tests voor sepsis zijn belangrijk om de uitkomst voor de patiënt te verbeteren. Momenteel bestaat er geen perfecte gouden standaard voor de diagnose van sepsis, hetgeen de ontwikkeling van een adequate en consistente definitie en behandeling bemoeilijkt. Dit kan leiden tot onopgemerkte gevallen van vroege sepsis, vertraagde start van adequate therapie en een verminderde overlevingskans. Het onderzoek beschreven in het proefschrift van Diana Verboom (Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijnszorg, UMC Utrecht) richt zich op nieuwe diagnostische (moleculaire) benaderingen voor ernstig zieke patiënten met sepsis en bloedbaaninfecties.

Definitie niet robuust

Verboom onderzocht de waarde van een veelgebruikte definitie van sepsis (‘sepsis-3’ genaamd) bij 1.582 patiënten op de intensive care (ICU) met een vermoeden van infectie. Ze ontdekte dat de huidige definitie robuustheid en onderscheidend vermogen ontbeert, aangezien bijna alle patiënten die met een vermoedelijke infectie op de IC kwamen, voldeden aan de criteria. Criteria voor sepsis moeten zeer gedetailleerd worden gespecificeerd en zeer consistent worden toegepast, aangezien het kan vóórkomen dat verschillende onderzoekers verschillende operationalisaties van dezelfde definitie gebruiken, wat de schijnbare incidentie aanzienlijk beïnvloedt.

Nieuwe biomarker test

Dit onderzoek valideerde ook een nieuwe, door de FDA goedgekeurde sepsistest (SeptiCyte LAB) voor diagnose van sepsis die is gebaseerd op 4 RNA-genen. Verboom valideerde de test in twee cohorten van IC-patiënten. Over het algemeen was de diagnostische waarde van de test in een meer ‘real-life’ ICU situatie beperkt in vergelijking met de prestaties in case-control-onderzoeken. De test had een goede gevoeligheid, maar zeer variabele specificiteit voor het diagnosticeren van sepsis bij ernstig zieke patiënten, en kan daarom resulteren in veel vals-positieven. Om conclusies te kunnen trekken over de klinische bruikbaarheid, moet de test worden gevalideerd in prospectieve klinische studies. Bovendien moeten de prestaties ervan worden vergeleken met andere - zowel gevestigde als nieuwe - biomarkers.

Routine bloedkweektests

Hoewel het wordt aanbevolen om een bloedkweek te verkrijgen binnen 1 uur na herkenning van sepsis (voorafgaand aan de start van antimicrobiële therapie), gebeurt dit in de klinische praktijk lang niet altijd. Verboom bestudeerde in een voor-na-analyse de implementatie van routinematige bloedkweek bij een gemengde IC-populatie. Ze ontdekte dat er een toename was van 50 procent (van 5,4 naar 8,2 procent) van de detectie van bloedstroominfecties (bacteriëmie).

Diana Verboom besluit: “Sepsis is een complex syndroom, evenals de diagnose. Daarom zou geavanceerde moleculaire diagnostiek de klinische besluitvorming kunnen helpen, maar hun ontwikkeling en validatie worden belemmerd door een onvolmaakte referentiestandaard, heterogeniteit en een snelle en dynamische ziekte-evolutie. Onderzoeksinspanningen moeten gericht zijn op combinaties van diagnostische benaderingen, zoals verbeterde detectie van pathogenen en regelmatige monitoring van klinische risicoscores en biomarkers”.

Sepsis

Sepsis wordt gedefinieerd als een levensbedreigende orgaanstoornis veroorzaakt door een ontregelde reactie van de gastheer op een infectie. Het is een veel voorkomende oorzaak of complicatie van IC-opname en wordt in verband gebracht met hoge mortaliteit en ziektelast (sepsis is doodsoorzaak nummer 1 op de ICU). Sepsis is vaak moeilijk te herkennen, zowel buiten als binnen het ziekenhuis, wat resulteert in vertraagde maar ook overbehandeling en stijgende zorgkosten.

MARS-cohort

Dit proefschrift is geschreven in het kader van het Molecular Diagnosis and Risk Stratification of Sepsis (MARS) project. MARS is een observationeel onderzoek dat in 2011 is gestart bij UMC Utrecht en AMC Amsterdam. Het onderzoek loopt nog in het UMC Utrecht en omvat momenteel ca. 12.000 patiënten. MARS heeft tot doel tools te genereren die snelle en nauwkeurige informatie verschaffen over patiënten die aan sepsis lijden, inclusief identificatie van micro-organismen en de ernst en het stadium van de immuunrespons. Deze hulpmiddelen moeten gebruiksvriendelijk zijn, bij voorkeur in te zetten aan het bed, en snel informatie geven over hoe individuele patiënten optimaal kunnen worden behandeld. De MARS-database bevat klinische gegevens en biobank materialen, waaronder microbiologische resultaten, bloed-RNA-buisjes en dagelijkse plasmamonsters.

Promotie

Diana Verboom (1990, Dordrecht) promoveerde op 10 september 2020 aan de Universiteit Utrecht. De titel van haar proefschrift was " Novel approaches for diagnosing sepsis in the critically ill". Supervisors waren prof. dr. Marc Bonten (Afdeling Medische Microbiologie, UMC Utrecht) en prof. dr. Olaf Cremer (Afdeling Vitale Functies, UMC Utrecht). Diana Verboom werkt sinds februari 2020 als stagiair op de afdeling Inwendige Geneeskunde van het Franciscus Gasthuis & Vlietland in Rotterdam.