De behandeling van pasgeborenen met antibiotica in de eerste week van het leven zorgt voor een daling in gezonde bacteriën die nodig zijn voor onder andere het verteren van melk. Dit blijkt uit recent onderzoek, uitgevoerd door kinderartsen en microbiologen in Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Volgens de onderzoekers kan dit leiden tot darmproblemen en andere gezondheidsproblemen bij baby’s. De resultaten zijn zojuist gepubliceerd in Nature Communications.

Onderzoekers van het Spaarne Gasthuis (Hoofddorp) en UMC Utrecht, alsmede de Universiteiten van Edinburgh en Birmingham, hebben in een klinisch onderzoek met 227 pasgeborenen in Nederland uitgezocht wat het effect is van antibiotica in de eerste levensfase op het microbioom. Het microbioom is de verzamelnaam voor alle microben die in ons lichaam leven. Hieruit blijkt dat het gebruik van antibiotica ook leidt tot een selectie van antimicrobiële resistentie. Op basis van deze uitkomsten is het advies aan artsen om te proberen antibiotica dusdanig toe te passen waarbij er zo min mogelijk schade ontstaat aan het microbioom van de pasgeborene –Antibiotica die een zo breed mogelijke groep ziekmakende bacteriën onschadelijk maken – ook wel breedspectrum antibiotica genoemd – worden op dit moment gebruikt in de eerste levensweek bij 4-10 procent van alle pasgeborenen, om hen te behandelen voor een mogelijke infectie. Een infectie direct na de geboorte kan ernstig verlopen en levensbedreigend zijn indien de behandeling te laat wordt gestart. Echter, slechts een klein deel van deze kinderen blijkt uiteindelijk een bewezen infectie te hebben. In de meeste gevallen betekent dit dat antibiotica achteraf niet nodig was geweest.

De klinische trial (onderzoek) bestudeerde bij 147 pasgeborenen met een mogelijke infectie het effect van één van de drie volgens de Nederlandse richtlijnen goedgekeurde antibiotica schema’s. Deze kinderen werden vergeleken met 80 pasgeborenen die niet werden verdacht van een infectie en geen antibiotica kregen. Bij pasgeborenen die antibiotica hebben gekregen, werd een duidelijke afname gezien van verschillende soorten Bifidobacterium in vergelijking met kinderen die geen antibiotica hebben gekregen. Deze bacteriën zijn belangrijk voor de vertering van moedermelk, verbetert de gezondheid van de darm en is belangrijk voor de afweerreactie tegen infecties. Daarnaast toonde de onderzoekers aan dat antibiotica vroeg in het leven leidt tot een toename van potentieel ziekmakende bacteriën en een toename in antimicrobiële resistentie. Deze veranderingen herstelden geleidelijk, maar waren op de leeftijd van 12 maanden nog steeds zichtbaar. Ondanks dat borstvoeding belangrijk is voor de ontwikkeling van zowel het microbioom als het afweersysteem van de baby, bleek borstvoeding niet te beschermen tegen de antibiotica-gerelateerde schade aan het microbioom,

Een van de drie verschillende antibiotica schema’s, de combinatie penicilline en gentamicine, bleek het minst schadelijke effect op het microbioom van de pasgeborene en op selectie van antimicrobiële resistentie genen te hebben.

Mede-hoofdonderzoeker prof. Debby Bogaert, Hoofd van de afdeling kindergeneeskunde van de Universiteit van Edinburgh en klinisch onderzoeker Kinderinfecties en Immunologie in het UMC Utrecht: “We waren in het bijzonder verrast door de grootte en duur van het schadelijke effect op het microbioom van de baby. Dit komt waarschijnlijk omdat de antibiotica worden gegeven juist op het moment dat de baby de eerste bacteriën van zijn moeder krijgt en zich in een kritische fase van ontwikkeling bevindt. Als de eerste gezonde bacteriën die de baby van de moeder meekrijgt weggevangen worden door antibiotica, is het lastig om ze opnieuw te verwerven. Dit zou een verklaring kunnen zijn waarom het zo lang duurt voordat het microbioom hersteld”

Dr. Marlies van Houten, algemeen kinderarts in het Spaarne Gasthuis, en hoofdonderzoeker van deze studie; “Het feit dat start van antibiotische behandeling een groter effect heeft dan de duur van behandeling op schade aan het microbioom onderstreept de noodzaak om minder snel antibiotica te starten bij een verdenking op neonatale infecties. Hiervoor hebben we betere biomarkers nodig die voorspellen welke pasgeborene een infectie ontwikkelt en welke niet. De meeste kinderen in onze studie werden 48 uur behandeld, en dit toonde al grote microbiologische effecten”.

(tekst door Spaarne Gasthuis, Hoofddorp)

Studie

Reyman M, Houten MA van, Watson RL, Chu MLJN, Arp K, De Waal WJ de, Schiering I, Plötz FB, Willems RJL, Schaik W van, Sanders EAM, Bogaert D. Effects of early-life antibiotics on the developing infant gut microbiome and resistome: a randomized trial. Nature Communications 2022;13(1):893