Psoriasis en artritis psoriatica hebben een overwegend gedeelde genetische achtergrond en overlappende immunologische en proteomische kenmerken. Dit bevestigt dat deze aandoeningen vallen binnen het spectrum van één enkele ziekte, concludeert Emmerik Leijten in zijn proefschrift dat hij op 29 juni verdedigt aan de Universiteit Utrecht.

Psoriasis is een veel voorkomende auto-immuunziekte die gepaard gaat met schilferige, rode, jeukende plekken op de huid. Ongeveer 20 procent van de patiënten met psoriasis ontwikkelt ook een reumatische aandoening die artritis psoriatica wordt genoemd. De relatie tussen deze huid- en gewrichtsverschijnselen is echter complex: patiënten kunnen ernstige psoriasis hebben zonder gewrichtsklachten, terwijl anderen minimale psoriasis maar ernstige gewrichtsklachten hebben. Hoewel artritis psoriatica een duidelijk nadelig effect heeft op de kwaliteit van leven, is er nog veel onbekend over de ziekte.

Het proefschrift van arts-onderzoeker Emmerik Leijten (afdeling Reumatologie & Klinische Immunologie en Centrum voor Translationele Immunologie, UMC Utrecht) beschrijft een aantal studies die zijn opgezet om de biologische mechanismen achter psoriasis en artritis psoriatica verder te kunnen ontrafelen, hoe zorgprofessionals en patiënten de aandoening beter kunnen herkennen en wat ze kunnen verwachten van de behandeling.

Eén enkele ziekte

De belangrijkste bevinding uit het onderzoek van Leijten en collega's was dat psoriasis en artritis psoriatica een overwegend gedeelde genetische achtergrond hebben en overlappende immunologische en proteomische kenmerken. Dit bevestigt dat beide aandoeningen vallen binnen het spectrum van één enkele ziekte. Er wordt gedacht dat lokale weefselfactoren een primaire ontstekingsreactie induceren, gevolgd door een aanhoudende ontsteking die afweercellen herbergt van zowel het aangeboren als adaptieve immuunsysteem met overlappende effecten. Het lokale ontstekingsproces blijkt in staat te zijn om zowel klinisch als pathofysiologisch op onafhankelijke wijze de verschijningsvorm te bepalen waarbij psoriasis en/of artritis psoriatica kan optreden. In het bloed van patienten vonden Leijten en collega's slechts subtiele verschillen tussen patiënten met psoriasis in vergelijking met artritis psoriatica, wat aangeeft dat het ziekteproces chronisch en subtiel verloopt dat niet gemakkelijk kan worden gedetecteerd in cross-sectionele screeningsstudies.

Screeningvragenlijsten

De resultaten van de klinische studies in dit proefschrift geven aan dat screeningsvragenlijsten voor artritis psoriatica ook zouden moeten worden geïmplementeerd in de dermatologische patiëntenzorg. Wat behandeling van artritis psoriatica betreft, geven de resultaten in dit promotieonderzoek aan dat de keuze van een geneesmiddel moet worden geselecteerd op geleide van de symptomen, met methotrexaat als voorkeursoptie boven sulfasalazine. In studies zouden daarbij de belangrijkste klinische symptomen moeten worden onderzocht, zonder daarbij onderscheid te maken tussen psoriasis en artritis psoriatica.

Toekomstige studies

Emmerik Leijten stelt voor dat toekomstig onderzoek naar de afweercellen zich zal moeten richten op het nemen van weefselmonsters van zowel huid als gewrichten. Dergelijke studies zouden moeten onderzoeken of een ontstekingsreactie op de primaire weefsellocatie in staat is om andere weefsels te ‘primen’ voor secundaire ontstekingsreacties, dit om artritis psoriatica beter te begrijpen en beter te kunnen behandelen.

Ook bespreekt hij hoe geneesmiddelenonderzoek anders kan worden aangepakt, zodat de resultaten beter aansluiten bij de dagelijkse praktijk en in dienst blijven van de individuele patiënt. Gezien het sterk toenemende aantal therapiekeuzes stelt Leijten voor om één bepaald medicijn te selecteren als ‘gouden standaard’ voor klinisch onderzoek voor artritis psoriatica en dat nieuwe kandidaat-geneesmiddelen vergeleken zouden moeten worden met deze gouden standaard. Ten slotte, om de complexe relatie tussen geneesmiddelen en de effecten ervan verder te kunnen ontrafelen, is het belangrijk dat toekomstige onderzoekers gemakkelijk toegang hebben tot de ruwe data van eerdere onderzoeken.

Promotie

Emmerik Leijten, MD (1984, Miami FL, VS) zal op 29 juni 2021 zijn proefschrift verdedigen aan de Universiteit Utrecht. De titel van zijn proefschrift is “Letting go of the dichotomy between psoriasis and psoriatic arthritis”. Een livestream is beschikbaar van 16.15-17.00 uur via https://emmerik.carrd.co/. Promotoren zijn prof. dr. Timothy Radstake (afdeling Reumatologie & Klinische Immunologie en Centrum voor Translationele Immunologie, UMC Utrecht) en dr. Marianne Boes (Centrum voor Translationele Immunologie, UMC Utrecht). Emmerik Leijten rondt in de zomer van 2021 zijn opleiding tot reumatoloog af.