Het bestaande middel tocilizumab werkt voor zeer zieke Covid-19-patiënten op de Intensive Care. Dat zijn de eerste bevindingen van de deelstudie van het REMAP-CAP-onderzoek uitgevoerd in meer dan 260 ziekenhuizen wereldwijd. Het onderzoek vindt plaats in Noord-Amerika, Australië en Europa en UMC Utrecht coördineert het Europese deel. Het middel tocilizumab is in Nederland al langer beschikbaar tegen bijvoorbeeld reumatoïde artritis. Covid-19-patiënten kunnen per direct behandeld worden met dit middel.

UMC Utrecht-intensivist en onderzoeker Lennie Derde coördineert samen met arts-microbioloog en UMC Utrecht-collega Marc Bonten het REMAP-CAP-onderzoek. Het onderzoek is zo opgezet dat – bijvoorbeeld tijdens een pandemie – middelen snel op effectiviteit zijn te testen. Dit onderzoek is opgezet als een doorlopende internationale IC-studie naar de behandeling van longontsteking. Sinds de start van deze pandemie kunnen ook afdeling patiënten meedoen.

De onderzoekers zijn razend enthousiast. Marc Bonten: “Dit is echt goed nieuws voor patiënten. Juist voor de groep ernstig zieke mensen op de Intensive Care hebben we nog niet vaak meegemaakt dat een nieuwe behandeling bewezen effectief is. Daarom is dit ook echt een doorbraak.”

Lennie Derde “Dit is een absoluut fantastisch resultaat. Alhoewel we de dat nog wel moeten zien. Het is ongekend om binnen enkele maanden na het begin van de pandemie een tweede effectieve therapie te hebben voor ernstig zieke patiënten. Het specifiek aanpakken van de immuunrespons is theoretisch aantrekkelijk, en nu zien we dat het werkt.” Op 2 september dit jaar bleek uit een andere deelstudie van REMAP-CAP dat ook de ontstekingsremmer hydrocortison werkt tegen Covid-19.

Tocilizumab is een immuunmodulator. Het bestaat uit een eiwit dat de afweer dempt. Lennie: “We denken dat patiënten met Covid-19 die op de Intensive Care terecht komen niet meer ziek zijn van het virus zelf, maar met de overreactie van het immuunsysteem op het virus. Tocilizumab kan deze overreactie dempen.” Uit de studie blijkt dat het middel met een waarschijnlijkheid van 99,8 procent de uitkomst van de patiënt verbetert vergeleken met patiënten die geen immuunmodulator kregen. Vanwege de klinische implicaties voor patiënten hebben de onderzoekers de belangrijkste bevindingen vrijgegeven voordat ze door vakgenoten zijn beoordeeld, maar werken ze eraan om de volledige resultaten zo snel mogelijk te analyseren en te publiceren.

Uit deze deelstudie blijkt ook dat het anti virale middel lopinavir/ritonavir ineffectief is en geen bijkomend voordeel oplevert voor ernstig zieke Covid-19-patiënten in vergelijking met degenen die het geneesmiddel niet kregen.

Bij eerdere virusuitbraken begon het zoeken naar effectieve medicatie meestal pas als de epidemie al voorbij was. Mede dankzij het REMAP-CAP-onderzoek kan dit nu eerder. Zo maakte een vooruitziende blik na de Mexicaanse griep in 2009 dat we nu al kort na de uitbraak medicijnen tegen COVID-19 kunnen gaan testen. Het idee voor REMAP-CAP ontstond al na de Mexicaanse griep in 2009 en de praktische voorbereidingen begonnen in 2014.

Na een voorbereidingstijd van maar liefst vier jaar startte de studie in inmiddels 8 Nederlandse ziekenhuizen en in 48 ziekenhuizen in 15 Europese landen. Australië, Nieuw-Zeeland, VS en Canada. De studie wordt in Europa gefinancierd door de Europese Commissie via het PREPARE-consortium en het RECOVER Grants. Ook ZonMW draagt bij aan financiering van deelstudies.