Voeding bij verminderde weerstand en risico op ondervoeding

- informatie voor mensen met kanker van bloed, beenmerg en lymfeklieren

Vanwege uw ziekte of behandeling hebt u een verminderde weerstand. Ondervoeding komt vaak voor bij mensen met kanker. Door de ziekte of de behandeling kunt u klachten krijgen die het eten moeilijker maken. In deze folder staat informatie over voeding bij een verminderde weestand, de richtlijn hygiënische voeding, ondervoeding en wat u kunt doen bij voedingsproblemen.

Verminderde weerstand uitklapper, klik om te openen

Bij een verminderde weerstand is er een grotere kans op een voedselinfectie. Het is daarom belangrijk om extra voorzichtig te zijn met voeding. De richtlijn hygiënische voeding bevat adviezen om een infectie via voeding te voorkomen.

Wanneer hebt u een verminderde weerstand?

• als de witte bloedcellen die voor afweer zorgen verlaagd zijn (in de ‘dip’) na intensieve chemotherapie,
• bij het gebruik van afweer onderdrukkende medicatie,
• bij te weinig t-cellen in het bloed na een allogene stamceltransplantatie of CAR-T therapie,
• bij een verminderde beschermfunctie van de darmwand na intensieve chemotherapie of bij afstotingsziekte (GVHD) in het maag-darmkanaal

Wanneer eet u volgens de richtlijn hygiënische voeding?

* tenzij de arts anders aangeeft

** SDD medicatie: een combinatie van minimaal twee van de volgende medicijnen: Fluconazol®, Ciproxin®, Colistine® of Cotrimoxazol®,

*** Ciclosporine (Neoral®) en CellCept®, Sirolimus, Tacrolimus en/of Prednison® (vanaf 0,5 mg/kg/dag),

Richtlijn hygiënische voeding uitklapper, klik om te openen

De richtlijn hygiënische voeding bevat adviezen voor een voeding die zo weinig mogelijk ziekmakende bacteriën, virussen en schimmels bevat. Wanneer u zich houdt aan de adviezen in de richtlijn hygiënische voeding, heeft u  minder kans op een voedselinfectie.

Wat zijn de voedingsadviezen bij een verminderde weerstand?

Eet geen:

• (Deels) rauw vlees zoals tartaar, carpaccio, biefstuk, rosbief, fricandeau en rollade. Door en door verhit kan wel
• (Deels) rauwe, gedroogde en gefermenteerde vleeswaren zoals filet americain, tartaar, theeworst, ossenworst, boerenmetworst, parmaham, rauwe ham, rosbief, chorizo, salami, cervelaat, droge worst, fuet en fricandeau. Door en door verhit kan wel. Vegetarische filet americain kan wel
• Leverworst, leverpastei, paté. Vegetarische paté kan wel
• Rauwe vis, zoals rauwe tonijn, sushi en rauwe schelpdieren zoals oester. Door en door verhit kan wel
• Voorverpakte gerookte vis uit de koeling, zoals gerookte zalm, forel, makreel, paling, zowel vacuüm verpakt als in een andere verpakking. Door en door verhit kan wel
• Zoute haring, voorverpakt in de supermarkt. Verse haring mag wel, dag van aankoop eten
• Zachte kaas van rauwe melk (au lait cru) en rauwe melk. Schimmelkaas van gepasteuriseerde melk en harde boerenkaas is toegestaan, indien bewaard bij maximaal 4⁰C, maximaal 4 dagen
• Rauwe/zacht gekookte eieren. De dooier moet gestold zijn
• Rauwe kiemgroenten zoals taugé, tuinkers en alfalfa. Ondergedompeld in kokend water of door en door verhit kan wel
• Probiotica zoals Yakult®, Actimel®, Activia® en Vifit-drink® (Vifit goedemorgen® is wel toegestaan). Bij probiotica moet de geslachtsnaam, soortnaam én stamnaam van de bacterie op de verpakking vermeld worden. De melkzuurbacteriën Lactobacillus Bulgaricus en Streptococcus thermophilus (in yoghurt) zijn geen probiotica en zijn in yoghurt veilig te gebruiken

Waar moet u aan denken bij het koken en klaarmaken van eten?

• Was voor het bereiden en eten van de maaltijd de handen
• Was groente en fruit goed onder stromend water. Groente en fruit moeten vers en onbeschadigd zijn.
• Zorg dat werkoppervlakken, snijplanken en keukengerei goed schoon zijn
• Verschoon dagelijks de thee-, hand- en vaatdoekjes. Was deze op minimaal 60 graden.
• Spoel een snijplank en keukengerei dat in contact is geweest met rauw vlees, vis, schaal- en scheldieren, kip en ei direct af met heet water. Zet het daarna bij de afwas
• Gebruikt u de snijplank en/of keukengerei direct voor iets anders, was  dan eerst af met afwasmiddel en heet water
• Houd rauw vlees, vis, schaal- en scheldieren, kip en ei goed gescheiden van ander (bereid) eten
• Verhit vlees, vis, schaal en schelpdieren, kip en ei door en door
• Verhit een van te voren bereid gerecht door en door tot stomend heet. Dit mag maximaal één keer
• Ontdooi bevroren vlees, vis, schaal en schelpdieren of kip in de koelkast of magnetron. Voorkom dat druipvocht op andere producten komt. Spoel het dooivocht weg met heet water
• Veeg gemorst dooivocht weg met keukenpapier
• Strooi niet zelf met peper, vermijd vooral het inademen van deeltjes (schimmelsporen)
• Pel niet zelf noten, vermijd vooral het inademen van deeltjes (schimmelsporen)

Hoe moet u voedingsmiddelen bewaren?

• Zet de koelkast op 4 graden
• Laat melkproducten niet langer dan 2 uur buiten de koelkast staan. Gooi deze daarna weg
• Bewaar bederfelijke producten goed afgedekt in de koelkast
• Koel een gerecht dat niet direct gegeten wordt snel af, bijvoorbeeld door de pan in een bak met koud water te zetten
• Gebruik geen producten die langer dan een uur warm gehouden worden. Bacteriën groeien het hardst op een temperatuur tussen de 15 en 60 graden
• Bewaar een van te voren bereid gerecht maximaal 2 dagen
• Hoe lang kunt u voedingsmiddelen bewaren?
• Over het algemeen geldt: hoe korter voeding bewaard wordt hoe veiliger
• Let op de houdbaarheidsdatum en bewaarinstructies op de verpakking.
• Houd altijd de  bewaartermijn op de verpakking aan (ook als deze afwijkt van onderstaande tabel).Hoe lang kunt u voedingsmiddelen bewaren?
• Over het algemeen geldt, hoe korter voedsel bewaard wordt, hoe veiliger.
• Let op de houdbaarheidsdatum en bewaarinstructies op de verpakking.
• Indien op de verpakking een kortere bewaartermijn wordt aangegeven dan in onderstaande tabel dan, houd dan de termijn op de verpakking aan.

Bekijk ook de digitale bewaarwijzer van het voedingscentrum.

Gebaseerd op de bewaarwijzer van het voedingscentrum 2024

Eten in een restaurant, maaltijd to go halen of maaltijd laten bezorgen?

Vraag bij door anderen bereid eten (zoals bij de snackbar, restaurant, broodjeszaak) of de voeding voldoet aan deze richtlijn hygiënische voeding. Afhaalrestaurants houden het eten vaak langer dan een uur warm en dat is niet geschikt. Dit geldt ook voor bezorgmaaltijden.

Ondervoeding uitklapper, klik om te openen

Bij ondervoeding krijgt uw lichaam te weinig voedingstoffen binnen, vooral te weinig energie en eiwit. Het lichaam gaat dan zijn reservevoorraden gebruiken. Bij gezondheid wordt vooral vetweefsel afgebroken, maar bij ziekte vooral spierweefsel en dat is nadelig. Spieren zitten overal. In armen, benen, hart, longen, maag en darmen. Die zijn allemaal nodig om het lichaam goed te laten werken. Door verlies van spierweefsel daalt uw gewicht en de conditie en weerstand verminderen. Ondervoeding kan ook ontstaan bij overgewicht.

Om uw behandeling beter te doorstaan, is het belangrijk verlies van spierweefsel te voorkomen.

Bij ondervoeding hebt u:

• minder spierkracht en bent u sneller moe
• een verminderde werking van hart, hersenen, lever en nieren
• een minder goede afweer
• meer kans op complicaties
• meer kans dat u de behandeling met chemotherapie minder goed doorstaat
• meer tijd nodig om te herstellen na ziekte of behandeling.

Gewichtsverlies

Bij ondervoeding komt vaak gewichtsverlies voor. U hebt risico op ondervoeding indien:

• U binnen een 1 maand 5% onbedoeld bent afgevallen. Bij een gewicht van 80 kg is dit bijvoorbeeld 4 kg, bij een gewicht van 60 kg is dat 3 kg. Dit geldt ook bij overgewicht
• U de afgelopen 6 maanden 10% onbedoeld bent afgevallen. Bij een gewicht van 80 kg is dit bijvoorbeeld 8 kg, bij een gewicht van 60 kg is dat 6 kg. Dit geldt ook bij overgewicht
• Uw gewicht altijd al laag is. U hebt weinig reserves en een klein gewichtsverlies kan al nadelige gevolgen hebben.

Waarom is energie- en eiwitrijke voeding bij kanker belangrijk?

Uw voeding levert energie in de vorm van calorieën. Energie is de brandstof die nodig is om het lichaam goed te laten functioneren. U kunt dingen doen, zoals lopen, fietsen en huishoudelijke werkzaamheden. Naast calorieën is ook eiwit belangrijk. Eiwit is nodig voor het onderhoud en het herstel van het lichaamsweefsel zoals hart, hersenen, lever, nieren, bloed, huid en spierweefsel. Bij ziekte en behandeling heeft het lichaam vaak extra energie en bijna 2x zoveel eiwit nodig om te herstellen en goed te kunnen functioneren. Voldoende eiwit eten voorkomt spierafbraak omdat de spieren dan niet als reservevoorraad gebruikt worden.

Waarom is bewegen belangrijk?

Bewegen is belangrijk bij het voorkomen en behandelen van ondervoeding. Regelmatig bewegen voorkomt spierafbraak en helpt bij het (weer) opbouwen van spieren. Bewegen zorgt voor een betere opname van eiwit in de spieren. Ook in uw slaap is er spieraanmaak. Neem daarom:

• een eiwitrijk product nadat u in beweging bent geweest en
• een eiwitrijk voor het slapen gaan.

Hoe maakt u voeding energie- en eiwitrijker?

Ondervoeding kan voorkomen of behandeld worden door vaker te eten en uw voeding energie- en eiwitrijker te maken.

U kunt de voeding als volgt energierijker maken

• Eet drie maaltijden per dag en meerdere tussendoortjes
• Eet op vaste tijden en sla geen maaltijd over
• Kies voor volle producten
• Voeg een scheutje ongeklopte slagroom toe aan koffie, chocolademelk, pap, vla, yoghurt of aan soep, aardappelpuree of rijst- en pastasaus
• Smeer uw brood royaal met boter of dieetmargarine
• Neem dubbel beleg

U kunt de voeding als volgt eiwitrijker maken

• Gebruik eiwitrijke producten, op elk eetmoment (min 6x per dag)
• Neem voor het slapen gaan ook een eiwitrijk tussendoortje
• Drinken gaat soms makkelijker dan eten; probeer daarom bij elk eetmoment een melkproduct of een met eiwitverrijkt melkproduct te nemen

Wat zijn eiwitrijke producten?

• Vlees, kip, vis, vegetarische burgers, -balletjes en -roerbakstukjes, tofu, tempee en quorn
• Kaas en eieren
• Melk, fruitmelk, chocolademelk, sojadrink
• (Soja)yoghurt, Griekse- of Turkse yoghurt, drinkyoghurt, karnemelk, kwark, skyr drink, skyr yoghurt, kefir
• (Soja)vla, (havermout-, griesmeel-, rijste-)pap, (room)toetjes
• Peulvruchten, zoals bruine bonen, sojabonen, kikkererwten en linzen
• Noten, pinda's zaden en pitten
• Eiwitverrijkte producten: bijvoorbeeld aan melk, kwark, sojadesserts/-drinks,(drink)yoghurt en repen is extra eiwit toegevoegd; deze producten zijn te herkennen aan de term “rijk aan eiwit” of “high proteïn”.

Wat zijn eiwitrijke tussendoortjes?

• Beschuit, knäckebröd, crackers met eiwitrijk beleg als (smeer)kaas, vleeswaren, (smeer)worst, (vegetarische)paté, ei(salade), vis(salade),pindakaas, notenpasta, humus
• (Soja)melkproducten, chocolademelk, kwark, kant-en-klare toetjes
• Milkshake van (soja)melk en fruit of siroop
• Blokje kaas, stukje worst, plakje vleeswaren, huzarensalade, kaasbroodje, saucijzenbroodje, worstenbroodje, kaassoufflé, kroket, toast met brie of andere kaas
• Noten, pinda’s, zaden en pitten
• Vis zoals haring, makreel, paling, kibbeling en lekkerbekje
• Gevulde koek, amandelbroodje.

Wat kunt u doen bij voedingsproblemen?

Ondervoeding komt vaak voor bij mensen met kanker. De ziekte zelf kan zorgen voor een slechte eetlust of een vol gevoel. Door de behandeling kunt u klachten krijgen die het eten moeilijker maken zoals misselijkheid, pijnlijke of droge mond, smaakverandering of diarree.

Slechte eetlust en snel een vol gevoel

Door kanker verandert de stofwisseling. Dit kan de oorzaak zijn van een slechte eetlust en een vol gevoel na het eten. Vaak verdwijnt de lekkere trek. Wanneer uw eetlust slecht is en minder eet kunt u afvallen. Probeer daarom toch te eten en neem daar rustig de tijd voor.

• Probeer als brood niet lukt beschuit, knäckebröd, croissants, krentenbrood, suikerbrood, harde of zachte bolletjes, tosti, geroosterd brood, poffertjes of pannenkoeken
• Soms gaan vloeibare voedingsmiddelen makkelijker dan vaste voeding. Pap, vla, yoghurt of drinkontbijt zijn goede alternatieven als vaste voeding niet lukt
• Neem muesli, cruesli of cornflakes met yoghurt, kwark of melk
• Als het eten van vlees, vis of kip niet lukt, kunt u dit vervangen door bijvoorbeeld (roer)ei, omelet, kaasplak, ragout, tahoe of een vegetarische vleesvervanger
• Probeer een (maaltijd) salade als warm eten u tegen staat. Doe er dan mayonaise of olie doorheen en voeg royaal kaas (feta, geitenkaas, brie, mozzarella) of koud vlees (spekjes, ham, kip), zalm, makreel, garnalen of noten toe
• Probeer verse vruchtensappen of smoothies of drinkontbijt
• Varieer in de keuze van gerechten
• Heldere soep en bouillon kunnen de eetlust opwekken, maar leveren weinig calorieën
• Een maaltijdsoep (bijvoorbeeld erwten-, bruine bonen- en minestronesoep) of noedelsoep is een goede vervanger van de maaltijd.
• Neem bij een vol gevoel het toetje een uur later
• Extra aandacht en zorg zijn prettig, maar opdringen en grote porties kunnen soms averechts werken

Pijnlijke mond of keel

• Vermijd voedingsmiddelen die pijnlijk zijn. Bijvoorbeeld erg zure, zoute en scherp gekruide voedingsmiddelen, citrusfruit, koolzuurhoudende dranken en vruchtensappen. Fruit en vruchtensap verzachten door toevoeging van room of een melkproduct, bijvoorbeeld vla met fruit of een milkshake van ijs met vruchtensap
• Vermijd harde voedingsmiddelen die de slijmvliezen kunnen beschadigen zoals noten, hard fruit, crackers, rauwkost, korstjes, hardgebakken gerechten
• Probeer koude dranken en ijs, dit heeft een verdovend effect
• Laat warme dranken en warm eten afkoelen tot kamertemperatuur.
• Probeer smeuïge gerechten zoals aardappelpuree, stamppotten, pasta’s of ovengerechten met veel saus
• Gebruik bij de warme maaltijd royaal jus en saus, mayonaise of appelmoes
• Gebruik op het brood smeuïg beleg zoals salades, spread, ragout, roerei, smeerkaas, vegetarische paté, vegetarische filet americain, avocado, humus, jam, honing
• Gebruik vaker pap, vla, yoghurt, kwark, toetjes, drinkontbijt

Misselijkheid

De behandeling zoals chemotherapie kan misselijkheid veroorzaken, net als bepaalde medicijnen. Voeding is niet de oorzaak van misselijkheid. Niet eten helpt niet tegen de misselijkheid. Misselijkheid kan er wel voor zorgen dat u minder gaat eten. Om er voor te zorgen dat u voldoende voeding binnenkrijgt, kunt u het volgende proberen:

• Probeer voldoende (1,5 liter) te drinken, een tekort aan vocht verergert de misselijkheid
• Een lege maag kan de misselijkheid verergeren, probeer dit te vermijden door regelmatig iets te eten
• Eet een toastje of beschuit voor het opstaan
• Soms helpt het drinken van koolzuurhoudende dranken
• Voorkom of vermijd etensgeuren, zorg voor frisse lucht
• Ga rechtop zitten tijdens de maaltijd en ga niet meteen na de maaltijd weer liggen. Blijf tot een half uur na de maaltijd rechtop zitten. De maaltijd kan zo beter zakken en misselijkheid beperken
• Overleg met de arts of medicijnen tegen de misselijkheid u kunnen helpen

Smaak- en reukveranderingen

Chemotherapie kan zorgen voor smaak- en reukveranderingen.

• Soms gaan koude gerechten beter dan warme gerechten, deze hebben een minder sterke geur. Neem dan bijvoorbeeld een paar plakjes vleeswaren in plaats van warm vlees of neem een (maaltijd) salade
• Zorg voor afwisseling. Het is goed om verschillende gerechten te blijven proberen,  ook  die u nooit eet.. De smaakvoorkeuren variëren soms van dag tot dag en per moment. Dat geldt ook voor uw reuk. Wat de ene keer geen succes is, kan  andere keer wel goed gaan  en omgekeerd
• Een vieze smaak kan veroorzaakt worden door te weinig drinken; drink minstens 1,5 liter per dag. Alle soorten vocht tellen mee zoals: sap, limonade, appelmoes, vla, yoghurt, bouillon, koffie, thee en water
• Gebruik bij een vieze smaak in de mond pepermunt, kauwgom of zuurtjes. Bij een heftige metaalsmaak kan kunststof bestek helpen om deze klacht niet te verergeren
• Probeer bij vermindering van de smaak uitgesproken smaken. Neem bijvoorbeeld extra zout, suiker, kruiden, specerijen en smaakmakers, zoals mosterd, ketchup, mayonaise, maggi, gember, augurkjes of zilveruitjes, sambal, chilisaus, cocktailsaus, barbecuesaus, jus of andere sauzen. Voeg limoen, citroen of munt toe aan zoete dranken of een milkshake
• Wissel de smaken zout, zuur en zoet af om te ontdekken welke smaak het beste bevalt

Droge mond

De speekselproductie kan door de chemotherapie verminderen waardoor een droge mond ontstaat.

• Drink tijdens het eten
• Friszure producten stimuleren de aanmaak van dun speeksel. Bijvoorbeeld ananas, augurk, komkommer, zilveruitjes, appel, tomaat, citroen of sinaasappel. Bij slijmvliesbeschadigingen in de mond zijn zure voedingsmiddelen vaak te pijnlijk
• Gebruik op het brood smeuïg beleg zoals salades, spread, ragout, roerei, smeerkaas, vegetarische paté, vegetarische filet americain avocado, hoemoes, jam, honing
• Neem pap, vla, yoghurt, kwark en drinkontbijt in plaats van brood.
• Doop (geroosterd) brood in de soep
• Gebruik maaltijdsoepen zoals erwtensoep, bruine bonensoep en minestrone soep. Deze vervangen een maaltijd.
• Gebruik bij de warme maaltijd royaal jus en saus, mayonaise of appelmoes
• Probeer smeuïge gerechten zoals aardappelpuree, stamppotten, pasta’s of ovengerechten met veel saus
• Blijf zolang mogelijk vaste voeding gebruiken, want kauwen heeft een gunstige invloed op de speekselproductie
• Zuigen op waterijs, een snoepje of pepermunt kan helpen om meer speeksel aan te maken

Diarree

Diarree kan een gevolg zijn van de chemotherapie of van medicijnen. Bij diarree nemen uw darmen de voeding niet goed op en kunt u  tekorten aan  voedingsstoffen krijgen. De oorzaak van de diarree is de behandeling en niet uw voeding. Het helpt niet om bij diarree een zogenaamde ‘stoppende’ voeding te gebruiken, zoals wit brood, beschuit, rijst, banaan en slappe thee. Deze voeding bevat onvoldoende voedingsstoffen waardoor u zich slapper gaat voelen.

Wat kunt u wel doen?

• Drink dagelijks 1,5-2 liter vocht omdat u met de diarree veel vocht verliest.
• Met diarree gaat veel zout verloren en dat moet worden aangevuld. Neem regelmatig soep of bouillon, hartig beleg zoals vleeswaren en kaas, zoutjes, chips.
• Er zijn voedingsmiddelen die de darmen extra kunnen prikkelen. Laat deze
• voedingsmiddelen weg als u daar last van hebt. Voedingsmiddelen die extra kunnen prikkelen zijn:
• Ui, prei, koolsoorten en knoflook
• Peulvruchten zoals witte- en bruine bonen, kapucijners en linzen
• Grof volkoren producten met hele korrels
• Citrusfruit zoals sinaasappel, citroen, grapefruit en sap hiervan
• Pruimen en gedroogde vruchten
• Noten en pinda’s
• Koolzuurhoudende dranken en bier
• Scherpe kruiden en specerijen
• Sterke koffie
• IJskoude dranken
• Gefrituurde gerechten

Voeding tijdens opname in het ziekenhuis uitklapper, klik om te openen

Tijdens opname in het ziekenhuis krijgt u een energie- en eiwitverrijkt dieet en een hygiënische voeding.

Richtlijn hygiënische voeding

Het eten dat u krijgt is volgens de richtlijn hygiënische voeding. U mag uit gekochte flesjes water drinken, deze mogen 24 uur geopend zijn op uw kamer, daarna niet meer te gebruiken. U mag flesjes en doppers niet opnieuw vullen met water, deze kunnen op de afdeling niet goed schoongemaakt worden. U kunt ook kraanwater uit een glas drinken.

U kunt een warme maaltijd van thuis laten meenemen. Zorg dat de maaltijd bereid is volgens de richtlijn hygiënische voeding. Laat de afgekoelde maaltijd meenemen in een koeltas met koelelementen.

U kunt de maaltijd (laten) verhitten op de afdeling (in de magnetron: 4,5 minuut op 900 W).

Indien u van de verpleging van de afdeling mag verlaten kunt u (onder begeleiding van het bezoek) in het personeelsrestaurant eten. De voedingsassistente geeft u een maaltijdpas voor het personeelsrestaurant. U bent zelf verantwoordelijk voor het kiezen van eten en drinken dat voldoet aan de richtlijn hygiënische voeding. U kunt bijvoorbeeld geen rauwkost nemen.

Energie- en eiwitverrijkt dieet

Met behulp van de tablet bij uw bed kunt u het aanbod voor alle maaltijden en eiwitrijke tussendoortjes zien. Eet drie maaltijden per dag en neem tussendoortjes.

U kunt bijvoorbeeld tussendoor vragen:

• melk, karnemelk, chocolademelk, sojadrink
• yoghurt, vanillevla, vruchtenkwark , vruchtenyoghurt, eiwitverrijkt roomijs, eiwitverrijkte duovla
• Energie- en eiwitverrijkte havermout-, griesmeel- custard- of rijstepap, warm of koud
• Beschuit of knäckebröd besmeerd met dieetmargarine of roomboter en belegd met een plak kaas of vleeswaren of (brood) salade
• Extra eiwitrijke verstrekking om 14.30 uur (zie uw tablet)
• Kaasblokje, noten, eiwitverrijkte reep of muffin.

Als u moeite heeft met het eten van de warme maaltijd kunt u een broodmaaltijd vragen. Ook kunt u de voedingsassistent vragen of er andere mogelijkheden zijn, bijvoorbeeld macaroni bolognese, nasi of bami.

Dieetproducten uitklapper, klik om te openen

Als deze adviezen onvoldoende zijn om uw gewenste gewicht te bereiken of te behouden, adviseert de diëtist vaak aanvullende energie- en/of eiwitrijke dieetproducten.

Er is een groot assortiment dieetproducten verkrijgbaar, zoals energierijke- en eiwitrijke drinkvoeding. De diëtist of arts vraagt een machtiging aan voor de vergoeding door uw zorgverzekeraar.

Eiwitpoeder

U kunt extra eiwit aan uw voeding toevoegen door eiwitpoeder te gebruiken. Er zijn veel verschillende soorten eiwitpoeders, gemaakt van wei- eiwit erwten-eiwit of soja-eiwit. Kies een het poeder met een eiwitpercentage van 80-90%. De poeders zijn te koop in de (natuur)supermarkt, drogist of online.

De poeders kunt u toevoegen aan uw voeding. Roer het eiwitpoeder los met een paar eetlepels vocht voordat u het toevoegt.

Recepten voor energie- en eiwitrijke dranken en soep uitklapper, klik om te openen

Hieronder staan recepten voor energie- en eiwitrijke dranken en soep. De recepten zijn voor ongeveer een halve liter; dit zijn drie glazen. U kunt de dranken en soep maximaal twee dagen in de koelkast bewaren of u kunt het invriezen. U kunt de recepten ook zonder eiwitpoeder maken, dan bevat het wel minder eiwit. U kunt ook uw (favoriete) eigen recepten verrijken met eiwitpoeder.

Milkshake

• 300 ml vla naar keuze
• 200 ml roomijs naar keuze
• 50 gram eiwitpoeder
• Eventueel scheutje limonadesiroop

Alle ingrediënten mixen.

Goede combinaties zijn:

• Blanke vla & chocolade-ijs
• Aardbeienvla & vanille-ijs
• Hopjesvla & vanille-ijs
• Citroenvla & aardbeienijs
• Vanillevla & roomijs
• Vanillevla & roomijs

Vruchtenmoes

• 1 Literblik vruchten op siroop of 5 à 6 porties geschild vers fruit
• 50 gram eiwitpoeder
• Eventueel appelsap, sinaasappelsap of citroensap

De blikvruchten laten uitlekken (siroop bewaren). Fruit met de staafmixer fijn mixen. Daarna het eiwitpoeder toevoegen. Eventueel verdunnen met het uitgelekte siroop of appelsap.

Smakelijke en goed te verwerken fruitsoorten zijn: banaan, appel, peer, perziken (ook uit blik), abrikozen (ook uit blik), mango, nectarine en meloen. Kiwi en aardbeien zijn smakelijk, maar hebben na het mixen nog kleine pitjes. Voeg voor het afzwakken van de zure, scherpe smaak een scheutje ongeklopte (slag) room of vla toe. Neem voor een frisse smaak in plaats van siroop of appelsap, sinaasappelsap of citroensap.

Kwarksmoothie

• 100 ml fijn gemixt vers fruit of vruchtenmoes
• 300 ml (room)kwark of vruchtenkwark of skyr yoghurt
• 100 ml karnemelk
• Een scheut (slag)room, ongeklopt
• 50 gram eiwitpoeder
• Eventueel een scheutje limonadesiroop

Alle ingrediënten mixen.

Yoghurtsmoothie

• 100 ml fijn gemixt vers fruit of vruchtenmoes
• 300 ml volle yoghurt
• Een scheut (slag)room, ongeklopt
• 50 gram eiwitpoeder
• Desgewenst scheutje limonadesiroop

Alle ingrediënten mixen.

Groentesmoothie

• 400 gram gekookte groente, (verse of diepvries) zoals wortelen, bieten, broccoli, bloemkool, courgette of rauwe groente zoals komkommer of tomaat ( zonder schil en pitten)
• 100 ml zure room (sour cream) of kookroom of RoomCulinair®
• 50 gram eiwitpoeder

De groente mixen of pureren en op smaak brengen met zout en peper of bouillonpoeder. Bouillon toevoegen om op gewenste dikte te krijgen.

Tomatendrank

• 400 ml tomatensap
• 100 ml zure room (sour cream) of crème fraîche
• 60 gram eiwitpoeder

Alle ingrediënten door elkaar roeren. Mengen en op smaak brengen met zout en peper of bouillonpoeder. Gebruik bij het warm drinken crème fraîche in plaats van zure room.

Soep

• 400 ml soep (zelfgemaakt of kant-en-klaar) bijvoorbeeld champignonsoep, kerriesoep, maissoep, mosterdsoep, gebonden aspergesoep, tomatensoep, courgettesoep, komkommersoep, enz.
• 100 ml ongeklopte slagroom of crème fraîche
• 50 gram eiwitpoeder

Alle ingrediënten door elkaar roeren.

Zijn er voedingsstoffen, voedingsmiddelen en voedingssupplementen bij kanker die u moet vermijden of extra moet gebruiken? uitklapper, klik om te openen

Vitaminen en mineralen

Bij kanker is er geen hogere behoefte aan vitaminen en mineralen dan wanneer u niet ziek bent. Het kan wel zijn dat u door uw ziekte of de behandeling minder eet en drinkt. Bij onderstaande hoeveelheden per dag bevat uw voeding voldoende vitaminen en mineralen.

• 3 x een melkproduct
• een stukje (100g) vlees, vis, 2 eieren of een vegetarische vleesvervanging
• 4 x beleg met kaas of vleeswaren
• 4 x een graanproduct (beschuit, boterham, cracker, muesli, cornflakes)
• 3 opscheplepels groente
• 3 stuks/opscheplepels aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten
• 2 porties fruit
• 30 gram boter, margarine of olie

Indien u langer dan een week minder eet dan de bovenstaande hoeveelheden neem dan een multivitaminepreparaat (bijvoorbeeld Davitamon Compleet Weerstand®, Compleet zuigtablet® of kauwvitamines®, Dagravit 30 Totaal® of Supradyn Complex energy® of huismerken van bijvoorbeeld een drogisterij of supermarkt). Houdt u zich aan het doseringsadvies op de verpakking en gebruik niet meer dan 100% van de ADH (Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid) dit staat op de verpakking). Wanneer u drink- of sondevoeding gebruikt is een multivitaminepreparaat meestal niet nodig, overleg hierover met uw diëtist of arts.

Als u een voedingssupplement gebruikt, meldt dit dan altijd aan de arts.

Suiker

Er wordt gezegd dat suiker de tumor laat groeien. Een tumor gebruikt voedingsstoffen, zoals alle lichaamsweefsels. Er is echter geen wetenschappelijk bewijs dat suiker in de voeding bijdraagt aan extra groei van de tumor. U hoeft suiker om deze reden niet te vermijden. Bij ziekte kan suiker juist een belangrijke energiebron zijn. Uw lichaam maakt ook zelf suiker (glucose) aan in de lever.

Gewicht uitklapper, klik om te openen

Gewichtscontrole is een goede manier om te zien of u voldoende energie uit uw voeding haalt. Eén- of tweemaal per week wegen is genoeg.

Weeg bij voorkeur op hetzelfde tijdstip en op dezelfde weegschaal, zonder schoenen, jas en andere zware kleding.

Noteer uw gewicht:

• Wanneer uw gewicht gelijk blijft of stijgt, is de hoeveelheid gebruikte voeding voldoende
• Daalt uw gewicht? De hoeveelheid voeding is dan (nog) niet voldoende
• Houdt u vocht vast? Dan is uw gewicht geen betrouwbare maat. Overleg met uw arts of diëtist

Hebt u een normale eetlust, een gewenst gewicht en gaat het eten weer beter? Dan kunt u stoppen met de energieverrijkte producten. Voldoende eiwitinname blijft belangrijk in de herstelfase.

Na de behandel- en herstelfase is het goed om te streven naar een gezonde voeding en leefstijl.

Meer informatie uitklapper, klik om te openen

• De folder 'Eet u voldoende eiwit?
  Informatie over eiwitrijke voedingsmiddelen. Vraag deze aan uw diëtist of download de folder.
• Bekijk de video: ’Goed gevoed uw behandeling tegemoet’ online.
• https://www.voedingscentrum.nl
  Via de knop ‘menu’ naar ‘veilig eten’; informatie over voedselveiligheid en voorkomen van een voedselinfectie.
• https://www.wkof.nl/voedingenkanker
  Betrouwbare, wetenschappelijk onderbouwde informatie over voeding en kanker.
• https//www.wkof.nl/bewegenenkanker
  Bewegen bij kanker vóór, tijdens en na de behandeling
• https://www.umcutrecht.nl/beweging
  Oefeningen en adviezen om meer te bewegen,  ook voor thuis .
• https://www.oncologiedietisten.nl
  Waar vindt u  een oncologie diëtist en vragen en ervaringen van patiënten.

Contact uitklapper, klik om te openen

Het secretariaat diëtetiek is op maandag t/m vrijdag van 8.00 - 12.15 uur en van 13.00 - 16.30 uur bereikbaar. Buiten de genoemde tijden kunt u een bericht inspreken op het antwoordapparaat of een mail sturen. Als u niet op de afgesproken tijd kunt komen, geef dit dan zo vroeg mogelijk aan ons door. Het secretariaat maakt dan een nieuwe afspraak met u. Het e-mailadres kan alleen gebruikt worden voor algemene vragen. In de e-mail mogen geen persoonlijke of medische gegevens staan, omdat e-mailen niet volledig privacy-veilig is.