Speekselklierkanker

Speekselklierkanker

Speekselkliertumoren zijn gezwellen die optreden in één van de drie grote speekselklieren of in de kleine speekselklieren in de mond- en keelholte.

In de mond- en keelholte bevinden zich honderden kleine speekselkliertjes in het bedekkende slijmvlies.

Er zijn ook 3 paar grote speekselklieren:

• de oorspeekselklier (glandula parotis)
• speekselklier onder de onderkaak (glandula submandibularis)
• onder de tong bevinden zich twee speekselklieren (glandula sublingualis)

De speekselklieren produceren speeksel. De kleine speekselkliertjes doen dat overdag, continu. De 3 paar grote speekselklieren maken speeksel aan bij stimulatie door eten en spreken.

Symptomen uitklapper, klik om te openen

Wanneer er speekselklierkanker ontstaat, uit zich dat vaak zo:

• Er ontstaat vaak een zwelling in de wang, onder de kaak of onder de tong. Bij de kleine speekselkliertjes kan de zwelling zich op het gehemelte of in de mondbodem bevinden.
• Ook kan pijn ontstaan.
• Als de tumor in de oor speekselklier is gelegen, kan de motorische aangezichtszenuw uitvallen.

De omvang en plaats van de tumor bepaalt mede de verschijnselen.

Wanneer u verschijnselen heeft van een zwelling in één  van de speekselklier, of er is een afwijking/zweertje in het mondslijmvlies, dan is een bezoek aan de huisarts of tandarts verstandig. Hij of zij kan u dan verwijzen naar een MKA-chirurg (kaakchirurg) of KNO-arts.

Oorzaken uitklapper, klik om te openen

Bij speekselklierkanker is het van belang onderscheid te maken in:

• tumoren van de grote speekselklieren 
• tumoren die ontstaan in de kleine speekselkliertjes in het mondslijmvlies of het slijmvlies van de mond-/keelholte

Speekselklierkanker komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen en meestal boven de 40 jaar. Hoe kwaadaardige tumoren in de speekselklier ontstaan is niet duidelijk. Wel is zeker dat roken en alcohol drinken invloed hebben op het ontstaan van de kwaadaardige tumoren.

Gezwellen (tumoren) in de speekselklieren

Zoals bij andere organen kunnen ook in de speekselklieren gezwellen ontstaan.

Speekselklierkanker komt niet vaak voor. Slechts 3-6 % van alle tumoren in het hoofd-halsgebied zit in de speekselklieren.  Speekselkiertumoren manifesteren zich vaak als een zwelling, meestal een knobbeltje in de speekselklier.

Een tumor is niet altijd kanker

Speekseltumoren hoeven niet altijd kwaadaardig te zijn: een tumor is dus niet altijd kanker. Op de pagina 'Over kanker' kunt u meer algemene informatie lezen over de ziekte kanker.

Kanker in de speekselklieren

In de oorspeekselklier is 20% van de gezwellen kwaadaardig, in de onderkaakspeekselklier is 50% kwaadaardig en in de speekselklier onder de tong 70% kwaadaardig. Hoe kleiner de speekselklier, hoe groter de kans op kwaadaardigheid. Soms komen in een speekselklier uitzaaiingen voor van andere tumoren in het lichaam.

Belangrijk onderscheid is of de kanker ontstaat in een van de grote speekselklieren of in de kleine speekselkliertjes. Wanneer kanker in één van de grote speekselklieren ontstaat, is de behandeling verschillend met die van kanker in de kleine speekselkliertjes van bijvoorbeeld het gehemelte.

Andere afwijkingen van de speekselklieren

Hier vindt u informatie over andere afwijkingen aan de speekselklieren

Onderzoek en diagnose uitklapper, klik om te openen

Als u in het ziekenhuis komt omdat er een verdenking is op speekselklierkanker, wordt eerst onderzoek gedaan. Artsen gaan dan op zoek naar de goede diagnose: een vaststelling van wat er aan de hand is. En als er kanker wordt vastgesteld, doen zij een voorstelvoor een behandelplan.

• Uw behandelend specialist bepaalt in overleg met u welke onderzoeken er nodig zijn voor het stellen van de diagnose en het opstellen van een behandelplan. Het weefselonderzoek is hierbij van groot belang. Weefsel wordt verkregen door een punctie uit de zwelling/tumor, het zogenaamd cytologisch onderzoek. Vaak gebeurt dit onderzoek onder echogeleiding. MRI of CT-scan, echografie en röntgenonderzoek alsmede bloedonderzoek en eventueel een PET/CT scan kunnen worden gemaakt. Afhankelijk van de uitslag van alle onderzoeken is er sprake van een goedaardige tumor of is er sprake van speekselklierkanker.
• Bij goedaardige tumoren kan men besluiten tot operatieve verwijdering. Wanneer de klachten gering zijn kan het ook zijn dat er afgewacht wordt. U blijft dan natuurlijk wel onder controle van de specialist.
• Wanneer het om tumoren in de kleine speekselkliertjes gaat, die veel vaker kwaadaardig zijn, kan het soms nodig zijn dat bij een operatie het onderliggende kaakbot meegenomen wordt. Zowel in de boven- (zie maxillectomie) als in onderkaak/mondbodem.

Behandeling uitklapper, klik om te openen

De behandeling van kwaadaardige tumoren in het hoofd-halsgebied, waaronder de speekselkliertumoren vallen, is speerpunt van het UMC Utrecht. De behandeling is ondergebracht bij de afdeling Hoofd-Hals Chirurgische Oncologie van het UMC Utrecht Cancer Center.

Operatie

De behandeling van speekselklierkanker is sterk afhankelijk van de plaats waar de tumor zich bevindt. Als dat in de 3 grote speekselklieren is, dan is operatie veelal noodzakelijk. De tumor wordt met omgevend speekselkierweefsel verwijderd. Wanneer het om een kwaadaardige speekselkliertumor gaat zal ook de hals op eventuele uitzaaiingen worden onderzocht. Mogelijk worden bij de operatie eveneens lymfeklieren verwijderd (een zogenaamd 'halskliertoilet' of ‘halsklierdissectie’).

De verwijdering van het gezwel in de speekselklier en een eventuele halsklieroperatie vindt altijd plaats in algehele anesthesie (narcose). De opnameduur varieert van 5 tot 10 dagen. De operatie van kwaadaardige gezwellen in de grote en/of kleine speekselklier vindt plaats op de afdeling HHCO (Hoofd Hals Chirurgische Oncologie).

Bestraling

Vaak is bestraling (radiotherapie) na de operatie noodzakelijk.

Na de behandeling

Gevolgen van de behandeling

• Na operatieve verwijderen van één speekselklier is er vrijwel nooit sprake van een droge mond. Bij kwaadaardige gezwellen in de speekselklier wordt vaak nabestraald. Dan kan de speekselproductie wel merkbaar verminderen.
• Wanneer de oorspeekselklier een tumor bevat, is soms de zenuw aangedaan die de bewegingen van het gezicht stuurt. Dan treedt er dus verlamming van de aangezichtsspieren op. Dat kan ook het gevolg zijn van de operatie wanneer de zenuw niet gespaard kan worden. Soms is het gevoel rond het oor na de operatie verminderd.
• Na een verwijdering van de oorspeekselklier (parotidectomie) is er soms bij een enkeling productie van zweet vóór het oor tijdens de maaltijd.

Controle

Na de behandeling van kanker in het hoofd-halsgebied, dus ook bij speekselklierkanker, blijft u meestal 5 jaar onder controle bij uw specialist in het UMC Utrecht. Soms kan met de verwijzer uit het ziekenhuis in uw eigen regio afgesproken worden 'om en om' te controleren, zodat u niet elke keer voor follow-up naar het UMC Utrecht moet. Dit wordt in het 2e nacontrolejaar met u besproken.

Emotionele gevolgen

De boodschap: ‘u hebt kanker’ is vaak verpletterend. Alles is ineens anders: toekomst, gezinsleven, werk, gedachten… Het is logisch dat het evenwicht in uw bestaan verstoord is. En dat dat een tijd duurt, zelfs als u met succes behandeld bent. Veel mensen ondervinden belangrijke steun van hun familie en vrienden. En van hun behandelende arts en verpleegkundigen. Toch is het heel normaal om een beroep te doen op extra ondersteuning buiten uw eigen kring.

Er zijn verschillende vormen van hulp en ondersteuning bij kanker.

Bij het UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen

Behandelteam bij speekselklierkanker 

Het behandelteam is multidisciplinair: alle specialismen die bij de zorg betrokken zijn, nemen deel. Leden zijn:

• hoofd-hals chirurgen die gespecialiseerd zijn in behandeling van kanker (KNO-artsen en mond-/kaak-/aangezichtschirurgen
• radiotherapeut
• medisch oncoloog
• radioloog
• patholoog-anatoom
• nucleair geneeskundige
• verpleegkundig specialisten

Braunius, W.W.

KNO-arts, Hoofd-hals Oncologisch Chirurg

Bree, R. de (Remco)

KNO-arts, Hoofd-hals Oncologisch Chirurg, afdelingshoofd HHCO

Cann, E.M. Van (Ellen)

Kaakchirurg, Hoofd-hals oncologisch chirurg

Dieleman, F.J.

Kaakchirurg, Hoofd-hals oncologisch chirurg

van Es, R.J.J.

Mond-, kaak- en aangezichtschirurg, Hoofd-hals oncologisch chirurg

Klomp, F.W.J. (José)

Verpleegkundig specialist

Koole, R.

Afdelingshoofd Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie

Rijken, J.A.

KNO-arts, Hoofd-hals oncologisch chirurg

Tijink, B.M.

KNO-arts, Hoofd-hals oncologisch chirurg

Westerink-van den Brink MANP, C.F.M. (Chantal)

Verpleegkundig specialist

Meer informatie 

Meer betrouwbare informatie is te vinden op:

• de site van de NWHHT, de Nederlandse Werkgroep Hoofd-Hals Tumoren. De NWHHT is een werkgroep van medici en para-medici die gespecialiseerd zijn in kanker van het hoofd-halsgebied.
• de site van de patiënten vereniging HOOFD-HALS, een patiëntenorganisatie die informatie, lotgenotencontact en belangenbehartiging verzorgt.

Meer weten uitklapper, klik om te openen

Wat hoort er bij dit ziektebeeld

• Verpleegafdeling Hoofd-hals (chirurgische) oncologie (D5 oost)
• Specialisme Hoofd-hals (chirurgische) oncologie

Zorgkosten

Contact uitklapper, klik om te openen