Simpele metingen zoals de bloeddruk, hartslag en zuurstofgehalte in het bloed kunnen huisartsen helpen een betere inschatting te maken van de kans op sepsis, een levensbedreigende aandoening. Echter, het meten van ontstekingswaarden in het bloed helpt niet om deze inschatting verder te verbeteren. Dit blijkt uit onderzoek van UMC Utrecht en Radboudumc dat deze week werd gepubliceerd in het medische vakblad British Journal of General Practice.

click here for English >

Sepsis ontstaat door een ontregelde afweerreactie op een infectie waardoor één of meerdere organen niet meer goed functioneren. Meestal is een bacteriële infectie, zoals een longontsteking, urineweginfectie of wondroos, de oorzaak, maar het kan ook door een virus worden veroorzaakt (zoals bij ernstige COVID-19). Veelvoorkomende symptomen zijn koorts, kortademigheid en verwardheid. Directe behandeling van sepsis is belangrijk om ernstige complicaties, zoals intensive care opname en overlijden, te voorkomen. Hiervoor is het belangrijk dat sepsis zo vroeg mogelijk wordt herkend en de patiënt naar de spoedeisende hulp (SEH) van het ziekenhuis wordt gebracht. Aangezien huisartsen vaak als eerste patiënten met infecties beoordelen, is het belangrijk dat vooral huisartsen de vroege signalen herkennen en patiënten tijdig naar het ziekenhuis verwijzen.

Belangrijke doodsoorzaak

Wereldwijd is sepsis één van de belangrijkste doodsoorzaken, verantwoordelijk voor 1 op de 5 van alle sterfgevallen. In westerse landen betreft het meestal kwetsbare ouderen. “Juist in deze groep zijn de klachten vaak moeilijker te onderscheiden van een normale griep of een blaasontsteking die thuis kan worden behandeld”, aldus Feike Loots, de arts-onderzoeker van het UMC Utrecht die het onderzoek uitvoerde. Hij voegt hier aan toe: ”Bovendien wil je deze ouderen als huisarts zo mogelijk thuis laten in hun eigen omgeving. We hebben daarom uitgezocht hoe dit zo goed mogelijk kan worden ingeschat door huisartsen met de mogelijkheden die ze tijdens een huisvisite hebben”.

Voorspellende factoren

Het onderzoek toonde aan dat de volgende kenmerken de belangrijkste informatie geven voor een vroege diagnose van sepsis: (1) leeftijd boven de 65 jaar; (2) koorts; (3) lage bloeddruk; (4) versnelde hartslag; (5) laag zuurstofgehalte in het bloed; en (6) bewustzijnsverandering.

Door het aantal afwijkende waardes op te tellen in een voorspelmodel kan een score worden berekend die het risico op sepsis aangeeft. Deze nieuwe score geeft een betere voorspelling dan reeds bestaande scores die in het ziekenhuis worden gebruikt. Volgens Loots is het belangrijk dat het onderzoek is gedaan onder patiënten die op dat moment ook door de huisarts beoordeeld werden: “Scores voor bepaalde aandoeningen kunnen in het ziekenhuis toch andere resultaten geven dan op het moment dat de huisarts de patiënt ziet. Een deel van de patiënten die de huisarts ziet wordt thuis behandeld en ook ziet de huisarts patiënten eerder in het ziektebeloop, waardoor symptomen bij deze groep kunnen verschillen met patiënten met sepsis in het ziekenhuis”.

Bloedwaarden

Een ander belangrijk doel van het onderzoek was om vast te stellen of bepaalde ontstekingswaarden in het bloed (lactaat, C-reactief proteïne en procalcitonine) die via een vingerprik aan het bed kunnen worden gemeten, kunnen helpen bij het vaststellen van sepsis. Er zijn meerdere bloedwaarden gevonden die wel enige indicatie geven, maar in combinatie met de andere metingen van het model gaven zij geen noemenswaardige verbetering van de voorspelling. “We adviseren huisartsen daarom om af te zien van zo’n bloedtest om in te schatten of een patiënt naar het ziekenhuis moet worden verwezen. Soms zijn bij patiënten na meting de ontstekingswaarden in het bloed nog normaal en worden ze daarna heel snel zieker, waardoor huisartsen juist op het verkeerde been kunnen worden gezet”, aldus Loots.

Rol huisarts

Het onderzoek werd tussen juni 2018 en maart 2020 uitgevoerd op de huisartsenposten in Ede, Uden, Oss en Den Bosch onder 357 volwassen patiënten die een huisvisite kregen. Bij zowel de patiënten die thuis bleven als bij degenen die werden opgenomen werd bloed afgenomen voor de bepaling van bloedwaardes. Het onderzoek werd uitgevoerd onder leiding van Theo Verheij, hoogleraar huisartsgeneeskunde aan het UMC Utrecht. “We lopen in Nederland wereldwijd voorop met onderzoek naar sepsis buiten het ziekenhuis”, aldus prof. Verheij, “Dankzij het feit dat Nederland goed georganiseerde huisartsenposten heeft, hebben we dit onderzoek kunnen uitvoeren. De medewerkers van de betrokken posten hebben enorm goed geholpen.”. Dit onderzoek betekent echter niet dat de richtlijnen voor huisartsen direct zullen worden aangepast. Eerst zal in onderzoekverband worden gekeken of het meten van de score in de klinische praktijk daadwerkelijk gezondheidswinst gaat opleveren. De onderzoekers verwachten dit vervolgonderzoek vanaf volgend jaar op een groot aantal huisartsenposten uit te kunnen voeren.

Publicatie

Loots FJ, Hopstaken R, Jenniskens K, et al. New clinical prediction model for early recognition of sepsis in adult primary care patients: a prospective diagnostic cohort study of development and external validation. Br J Gen Pract, online first, 2022.