In de medische vervolgopleidingen worden artsen in opleiding tot specialist (aios) per 2019 beoordeeld op zogenoemde Entrustable Professional Activities (EPA's). Geestelijk vader van deze nieuwe methodiek is de Utrechtse hoogleraar medische onderwijskunde Olle ten Cate. “Een cijfer geeft altijd gedoe omdat niet duidelijk is waar het voor staat.” 

Welke beroepsactiviteiten kunnen iemand toevertrouwd worden? Die vraag staat aan de basis van de EPA’s, de

Entrustable Professional Activities

. EPA’s zijn nauw omschreven taken in de patiëntenzorg, die een supervisor niet, deels of helemaal aan een aios of coassistent durft toe te vertrouwen. Denk aan taken als het inbrengen van een urinekatheter, het uitvoeren van een colonoscopie of het afnemen van een anamnese (gesprek met de patiënt over zijn ziektegeschiedenis). Als de aios er klaar voor is om zo’n taak te gaan verrichten, is de vraag hoeveel supervisie hij daarbij nodig heeft. De hamvraag voor de opleider bij zo’n EPA-beoordeling is, zoals

Olle ten Cate

eerder in

Medisch Contact

vertelde: “Moet ik erbij blijven of niet?” Als de opleider de aios voldoende vertrouwt om de taak helemaal zelfstandig en zonder toezicht te blijven verrichten, voldoet hij aan de bekwaamheidseis voor die EPA.

Internationaal omarmd

Onder de eersten in Nederland die EPA's in hun opleiding invoerden, waren de gynaecologen en radiologen. Vanaf 2019 zullen alle medische vervolgopleidingen hun curriculum erop aanpassen. Studenten van de basisopleiding Geneeskunde in Utrecht worden er al op voorbereid. Ook internationaal zijn de EPA's aan een indrukwekkende opmars bezig. In de VS werd het concept al eerder omarmd dan in Nederland. Canada stelde EPA's onlangs verplicht voor alle medische basisopleidingen en in Singapore gaan alle specialisten en verpleegkundeopleidingen de beoordelingsmethodiek gebruiken. 

De groeiende internationale belangstelling ziet Olle eveneens terug in de inschrijvingen voor een EPA-cursus in Utrecht, die hij in maart 2019 zal geven. “Die cursus zit al helemaal vol met deelnemers uit landen als Thailand, Colombia en Zwitserland.” En wat hij opvallend vindt: andere vakgebieden melden zich ook steeds vaker, zoals de lerarenopleiding en rechtsgeleerdheid. Olle: “Allerlei beroepen kennen natuurlijk taken, die zich nauwkeurig laten beschrijven en die als kritische beroepsactiviteiten geschikt zijn voor vertrouwensbeslissingen.” 

Wegblijven voor koffie

Sinds de eerste omschrijving in 2005 is het EPA-concept gegroeid en op verschillende plekken verder uitgewerkt met aanpalende begrippen. Olle: “Chirurgen werken bijvoorbeeld met entrustability scales; zij hebben een andere invalshoek dan niet-chirurgen. Ze maken bijvoorbeeld ook onderscheid tussen opleiders die ‘steriel’ toezicht houden en ‘niet-steriel’, waarbij ze in het laatste geval dus wel directe supervisie kunnen geven maar niet direct kunnen ingrijpen bij een operatie.” 

Een ander voorbeeld van doorontwikkeling kwam hij onlangs in Nieuw-Zeeland tegen. “Wij gaan standaard uit van een schaal met vijf niveaus van ‘vertrouwen’: 1. Je mag erbij zijn om te observeren 2. Je mag zelf handelingen uitvoeren in aanwezigheid van de begeleider 3. Je mag handelingen uitvoeren zonder aanwezigheid van de begeleider, die wel snel beschikbaar is 4. Je mag handelingen uitvoeren zonder dat een begeleider beschikbaar is 5. Je mag als supervisor optreden voor de procedure. Maar in Nieuw-Zeeland is een schaal ontworpen van negen niveaus. Daarin maken ze onderscheid hoe lang de opleider anesthesiologie een anesthesist in opleiding alleen laat: kan ik kort wegblijven voor koffie of kan ik wegblijven voor langere lunch?” 

Knikkende zaal

Maar welk probleem lossen de EPA's eigenlijk op of wat is de toegevoegde waarde voor het medisch onderwijs? Olle: “Als ik een verhaal houd voor een grote zaal vol opleiders, vraag ik wel eens of ze de volgende situatie herkennen. Je hebt een formulier ondertekend dat een bepaalde aios de opleiding met goed gevolg heeft afgerond, maar diep in je hart hoop je dat die student niet bij jouw afdeling komt solliciteren. Met andere woorden, je zou die student niet willen loslaten op je eigen familie. Opmerkelijk is dat de hele zaal dan knikt. Iedereen herkent dat, want beoordelen is lastig en opleiders hebben soms onvoldoende handvaten om een onvoldoende te scoren.” 

EPA's maken de beoordeling dus concreter en duidelijker. “Kan iemand communiceren? Ja, misschien wel… Of... Nu ja: geven we een 7 of een 8? Zo’n cijfer geeft altijd gedoe omdat niet duidelijk is waar het precies voor staat. De ene opleider geeft relatief hoge cijfers, de andere is strenger en geeft lagere cijfers. Een anamnese afnemen is een concrete taak. De vraag of ik daar als opleider kan wegblijven – en vergeet niet dat de patiënt onder míjn verantwoordelijkheid valt – maakt de beoordeling veel duidelijker: iemand is bekwaam of niet. Natuurlijk geldt ook voor de EPA-methodiek dat er individuele verschillen in beoordeling zijn. Ervaren docenten laten doorgaans makkelijker los dan jonge, omdat die in bepaalde situaties zelf nog wat onzeker zijn. Maar persoonlijke verschillen worden meestal ‘uitgemiddeld’ in het opleidersteam omdat de bekwaamverklaring niet door een individuele opleider wordt afgegeven. Meerdere ervaringen met een student worden gedocumenteerd en uiteindelijk beslist een commissie of iemand bekwaam is voor een EPA.”

Heldere routekaart voor studie

Olle denkt dat de EPA's de kwaliteit van het medisch onderwijs zullen verbeteren en daarmee de kwaliteit van de hele gezondheidszorg. “Studenten en

aios

weten nu beter waaraan ze moeten voldoen en acteren veel doelgerichter, stellen zich proactiever op. De EPA's bieden hun een heldere routekaart. Tot nu toe liepen studenten van stage naar stage, waar ze ‘aan het werk gezet werden en gewoon mee moesten draaien’ en konden ze afstuderen zonder dat ze in de praktijk bijvoorbeeld een urinekatheter hadden ingebracht of een neurologisch onderzoek hadden verricht. Dat kan niet meer. Studenten kunnen niet meer onzichtbaar blijven en moeten aantonen deze essentiële taken meester te zijn. Anders gezegd, als je niet aan alle afgesproken EPA's voldoet, ben je er niet klaar voor. Uiteindelijk zal dit leiden tot minder fouten in de gezondheidszorg.” 

Lees meer over onderwijs op umcutrecht.nl.