Onderzoekers Niels Eijkelkamp en Michiel van der Vlist van het UMC Utrecht hebben van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk onderzoek (NWO) een zogeheten ‘ENW-M-2-beurs’ van ruim 700.000 euro ontvangen. Dat geld gaan ze gebruiken om te onderzoeken hoe het lichaam ontstekingspijn uitschakelt. Zo hopen ze te begrijpen wat er misgaat bij mensen met chronische pijn die niet overgaat. Met als uiteindelijk doel voor de lange termijn: nieuwe behandelingen tegen chronische pijn.

Pijn na een ontsteking of weefselschade verdwijnt meestal na verloop van tijd. Maar bij een behoorlijk groot deel van de patiënten met ontstekingsziekten gebeurt dat niet. Zij houden last van pijn, ook nadat de ontsteking is verdwenen. In totaal heeft maar liefs één op de vijf mensen chronische pijn. Een groot deel van hen heeft een ontstekingsaandoening, zoals gewrichtsreuma, artrose of een ontstekingsziekte van de darmen (zoals de ziekte van Crohn). Om nieuwe behandelingen tegen dit soort blijvende pijn te kunnen ontwikkelen, moeten experts eerst goed begrijpen hoe ontstekingspijn normaal gesproken ontstaat. En nog belangrijker: hoe dit soort pijn weer verdwijnt. 

Energiefabriekjes afgeven

De onderzoeksgroep van dr. Niels Eijkelkamp van het Center for Translational Immunology (CTI) probeert al enige tijd te begrijpen hoe (chronische) pijn werkt. Eind vorig jaar publiceerde zijn groep, samen met de groep van prof. Linde Meyaard, een wetenschappelijk artikel over de rol die macrofagen bij pijn spelen.

Macrofagen zijn afweercellen die ziekteverwekkers aanvallen en opeten. “Sinds enige tijd weten we dat deze cellen nog veel meer taken hebben”, vertelt Eijkelkamp. “Ze spelen ook een rol bij het uitschakelen van pijn.” De onderzoekers ontdekten dat macrofagen mitochondriën (de ‘energiefabriekjes’ van de cel) aan zenuwcellen kunnen afgeven. Deze zenuwcellen geven pijnsignalen vanuit het ontstoken weefsel door, en dat is waarom iemand pijn voelt. “We ontdekten dat het afgeven van mitochondriën helpt bij het stoppen van de pijn”, aldus Eijkelkamp.

Vragen beantwoorden

Hoe dit werkt? Dat is helaas nog niet duidelijk. Eijkelkamp: “Zoals je wel vaker ziet bij wetenschappelijk onderzoek, heeft onze studie ook weer vragen opgeleverd.” Met het geld dat NWO nu beschikbaar stelt, kan de pijnexpert een volgende stap zetten. Hij gaat labonderzoek doen met immunoloog dr. Michiel van der Vlist, die veel weet over het immuunsysteem (macrofagen).

De twee experts hopen beter te begrijpen hoe het zenuwstelsel en immuunsysteem met elkaar praten. Dat gaan ze bereiken door een aantal vragen te beantwoorden. Vragen zoals: hoe trekken zenuwcellen macrofagen aan die pijn kunnen uitzetten? Wat zorgt ervoor dat macrofagen pijn uitzetten? En wat verandert er precies in zenuwcellen als ze mitochondriën (de ‘energiefabriekjes’) krijgen van macrofagen?

Door deze vragen te beantwoorden, hopen de onderzoekers uiteindelijk beter te begrijpen hoe pijn na een ontsteking weer verdwijnt. “Die kennis kunnen we gebruiken om nieuwe behandelingen tegen chronische pijn te ontwikkelen”, zegt Van der Vlist. “Hoe mooi zou het zijn als we ooit 1,5 miljard mensen van hun chronische pijn af kunnen helpen?”