Mondkanker: wat is het, oorzaken, symptomen en meer
Wat is mondkanker? Hoe ontstaat het en wat zijn symptomen? Lees alles over deze aandoening en wanneer het belangrijk is om naar een arts te gaan.
Kanker van de mond is een zeldzame vorm van kanker. Meestal is sprake van een zogenaamd “plaveiselcelcarcinoom”, dat uitgaat van de oppervlaktecellen van het slijmvlies.
Meestal betreft het de tongrand, de mondbodem of het tandvlees. Ook een tumor van het lippenrood wordt tot mondkanker gerekend. Per jaar krijgen in Nederland ruim 1000 patiënten mondkanker. Het komt vaker voor bij mannen dan vrouwen, meestal boven de 50 jaar.
Soms gaat het om een ander type kwaadaardig gezwel. Bijvoorbeeld speekselklierkanker uitgaande van de kleine speekselklieren in de mond, of lymfeklierkanker (het maligne lymfoom).
Symptomen uitklapper, klik om te openen
Mondkanker kan de volgende klachten geven:
- Een pijnlijke zweer die niet binnen 3 weken geneest;
- Pijn, die kan uitstralen naar het oor;
- Moeilijker slikken met gewichtsverlies;
- Zwellingen in de hals.
Oorzaken uitklapper, klik om te openen
Factoren die van invloed kunnen zijn op het ontstaan van mondkanker zijn:
- Roken;
- Fors alcoholgebruik (meer dan 4 eenheden per dag);
- Chronisch irriterende factoren, zoals een slecht passende, of scherpe randen van kiezen, in combinatie met bovenstaande.
Vanwege eventuele aanleg is het belangrijk om te weten of mond- en keelkanker in uw familie voorkomt. Specifieke genen zijn echter nog niet bekend.
Onderzoek en diagnose uitklapper, klik om te openen
Uw behandelend arts bepaalt in overleg met u welke onderzoeken nodig zijn:
- voor het stellen van de diagnose;
- voor het bepalen van het stadium van de ziekte.
Als mondkanker wordt vastgesteld, bespreekt u samen met uw arts welk behandelplan voor u het meest passend is. Soms is al onderzoek gedaan voordat u naar het UMC Utrecht werd doorverwezen. Zo mogelijk vragen wij dat onderzoek op. Soms is het nodig om bepaalde onderzoeken te herhalen.
Welke onderzoeken we doen, verschilt per patiënt. Dat hangt onder andere af van uw conditie, leeftijd en het stadium van de ziekte. Onderstaande onderzoeken en behandelingen kunnen (maar hoeven niet bij iedereen) gedaan worden:
- Klinisch onderzoek van mond, keel en hals. We onderzoeken de gehele mondholte met spiegel en/of spatel en het controleren de hals op aanwezigheid van zwellingen, mogelijk duidend op afwijkende lymfeklieren.
- Soms kijken we ook met een zogenaamde “endoscoop”. Dat is dunne een flexibele slang met licht en een camera. Die wordt meestal via uw neus naar uw keel opgeschoven om uitbreiding van de afwijking te bekijken of om aanwezigheid van andere afwijkingen op te sporen. Eventueel nemen we ook een stukje tumorweefsel af voor onderzoek, dit noemen we een 'biopt'.
- Uw gebit wordt bekeken als u nog eigen tanden en kiezen hebt. Daar kijken we eventueel samen met een tandarts van het Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde van het UMC Utrecht naar.
- Echografie van de hals (met eventueel aanprikken van een afwijkende lymfeklier: zogenaamde 'cytologische punctie')
- Longfoto
- MRI-scan
- CT-scan
- FDG-PET-scan
Behandeling uitklapper, klik om te openen
Meestal wordt mondkanker behandeld met een operatie. Dit hangt af van de locatie, de grootte en de uitbreiding van de tumor en uw conditie. In een zogenaamd 'multidisciplinair overleg' kunnen we overleggen wat in uw geval de behandelmogelijkheden zijn. Aan dat overleg nemen verschillende specialisten deel. Naast de hoofd-halschirurg bijvoorbeeld ook een geriater, anesthesist, radiotherapeut (bestralingsarts) of medisch oncoloog. Met uw behandelend arts bespreekt u daarna wat voor u de meest passende behandeling is.
In plaats van een operatie, kan geadviseerd worden de behandeling aan te passen of te wijzigen. Bestraling, eventueel versterkt met chemotherapie, kan ook geadviseerd worden ná de operatie.
Chirurgie (operatie)
Een operatie in de mond heeft gevolgen. Die hangen af van het stadium van de ziekte en de plaats van de kanker. Het verwijderen van kleine tumoren geeft vaak weinig last. Bij grotere gezwellen is de operatie ingrijpender. Bij groei van de tumor nabij of in het bot van onder- of bovenkaak kan het nodig zijn ook een deel van de kaak en eventueel tanden of kiezen te verwijderen.
Mogelijk verwijderen we bij de operatie ook lymfeklieren. Dat kunnen enkele klieren zijn in geval van een zogenaamde 'schildwachtklierprocedure'. Zijn er lymfklieruitzaaiingen dan kan een zogenaamd 'halskliertoilet' of ‘lymfeklierdissectie’ uitgevoerd worden.
Een uitgebreide chirurgische reconstructie kan gewenst zijn. Daarvoor kunnen verschillende weefseltransplantaties worden gedaan en kan een operatie lang (tot 10 uur) duren. Het doel van de reconstructie is optimaal cosmetisch herstel en daarnaast weer zo goed mogelijk kunnen spreken, kauwen, slikken en ademhalen. Daarbij kijken we ook naar mogelijkheden voor tandheelkundig herstel.
Radiotherapie en Chemo-bestraling
Radiotherapie (bestraling) kan deel uitmaken van een behandeling die gericht is op genezing. We noemen dit een 'curatieve bestraling'. Deze bestraling kan worden versterkt door chemotherapie (een medicijn-infuus behandeling). Dat wordt 'chemo-bestraling' genoemd. Dankzij de nieuwste technieken kan bestraling heel precies worden uitgevoerd. Het omliggende, gezonde, weefsel wordt zoveel mogelijk gespaard.
Bestraling kan ook gericht zijn op alleen het verlichten van uw klachten. Dit noemen we dan een 'palliatieve bestraling'.
In een eerste gesprek geeft de radiotherapeut u uitleg over deze behandeling.
Bij het UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen
Mondkanker is een relatief zeldzame vorm van kanker, die ontstaat in het slijmvlies van de mond. De mondholte bestaat uit de mobiele tong, mondbodem, wangen, lippen, onder- en bovenkaak met het bedekkende slijmvlies van het tandvlees. Mondkanker wordt ingedeeld op basis van de locatie van de tumor in de mondholte. De mond gaat over in de oropharynx (middelste keelholte). Alle slijmvliezen vóór de tonsilnis (de keelamandelen), de tongbasis (tongwortel) en zachte gehemelte behoren tot de mondholte. Omdat mondkanker zeldzaam is, wordt de behandeling in Nederland slechts in enkele gespecialiseerde centra uitgevoerd, waaronder het UMC Utrecht.
Meer weten uitklapper, klik om te openen
Wat hoort er bij dit ziektebeeld
- Verpleegafdeling Hoofd-hals (chirurgische) oncologie (D5 oost)
- Specialisme Hoofd-hals (chirurgische) oncologie